Περί Έρωτος
του Άντον Τσέχοφ
εκδόσεις Printa/Ροές
συζήτηση με τον συγγραφέα, ποιητή και μεταφραστή
Πάνο Σταθόγιαννη
B.M. Νομίζω το να μπούμε στη διαδικασία να πούμε ένα βιογραφικό για τον Άντον Τσέχοφ μάλλον δεν προσφέρουμε κάτι νέο! Για εσάς όμως, ποιοι είναι οι κυριότεροι σταθμοί της ζωής και του έργου του που ενδεχομένως τον επηρέασαν στην δημιουργική του διαδικασία;
Τρία βιογραφικά δεδομένα θεωρώ σημαντικά στη δημιουργική του πορεία – την ταπεινή του καταγωγή, την επαγγελματική του ενασχόληση με την ιατρική και τη σχέση του με τις γυναίκες.
Β.Μ: Ποιο είναι εκείνο το χαρακτηριστικό ή τα χαρακτηριστικά που τον καθιστούν σπουδαίο διηγηματογράφο; Και το ρωτώ γιατί υπάρχει μια τάση αποδόμησης των κλασικών!
Σπουδαίο θεωρώ το γεγονός ότι τόσο στα διηγήματά του όσο και στα θεατρικά του αντιμετωπίζει τη ζωή έτσι όπως ακριβώς είναι, με όλα τα αντιφατικά της στοιχεία και τις διαρκείς μεταπτώσεις στην ψυχολογικές διαθέσεις των ηρώων του. Στα γραπτά του Τσέχωφ η ζωή είναι αυτό που και στην πραγματικότητα είναι – κωμικοτραγική. Όσο για της αποδομητικές τάσεις της εποχής μας – κρυολογηματάκι είναι, θα περάσει.
Β.Μ: Τι θα διαβάσουμε στην συλλογή διηγημάτων Περί Έρωτος που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Printa/Ροές;
Όπως ο ίδιο ο τίτλος δηλώνει, το εν λόγω βιβλίο είναι μια συλλογή διηγημάτων με κεντρικό άξονα τον έρωτα. Όχι ιδιαίτερα συνηθισμένες ιστορίες, που καταφέρνουν όμως, με τον έναν ή άλλον τρόπο, να αφορούν κι εμάς, γιατί ο Τσέχωφ έχει τη θαυμαστή ικανότητα να μετατρέπει το “επιμέρους” σε συγκεφαλαιωτική πύκνωση του “καθολικού”.
Β.Μ: Αλήθεια πως επιλέχθηκαν (εάν εξαιρέσουμε την κοινή τους βάση) τα διηγήματα; Γιατί υποθέτω πως αποτελεί μια συλλογή που δεν έφτιαξε ο ίδιος ο Τσέχοφ!
Κριτήριο της επιλογής ήταν η κοινή τους θεματική (ο έρωτας), αλλά με τέτοιον τρόπο ώστε να φανερώνεται ο τρόπος με τον οποίο ο Τσέχωφ στέκεται απέναντι στις διάφορες εκφάνσεις του – από την φλογερή του έξαρση ως τον σταδιακό και θλιβερό αποχρωματισμό του.
Β.Μ: Ποιο από τα εννέα διηγήματα της συλλογής θα ξεχωρίζατε, ποιο είναι εκείνο που ενδεχομένως σας συγκινεί περισσότερο;
Όλα τα διηγήματά του, όπως και το σύνολο του έργου του Τσέχωφ, με συγκινεί. Εκτιμώ ιδιαίτερα το “Με την Άννα στον λαιμό”, για τον εξαιρετικό τρόπο που χειρίζεται την εξέλιξη-μετάλλαξη-μεταμόρφωση του χαρακτήρα της κεντρικής ηρωίδας.
Β.Μ: Μπορούμε να αναζητήσουμε στοιχεία επικαιρότητας στο έργο του Άντον Τσέχοφ σήμερα;
Το κλασικό είναι πάντα επίκαιρο. Με το ίδιο τρόπο που στις μέρες μας ο πιο επίκαιρος” ποιητής είναι ο Όμηρος.
Β.Μ: Ποιο είναι το ύφος που καθιερώνει και γίνεται συνώνυμο με το όνομά του αλλά και με τη γραφή του; Και το ρωτώ γιατί το έργο του έχει έντονη «Ρωσσικότητα» (-ας μου επιτραπεί η έκφραση) και ίσως γι’ αυτό, να είναι δύσκολο να συνομιλήσει με το ελληνικό αναγνωστικό κοινό.
Επειδή, κατά την άποψή μου, o Τσέχωφ δεν ενδιαφέρεται και τόσο με το να αναδείξει την (κατά τα άλλα – πραγματικά υπαρκτή) “διαφορετικότητα” του Ρώσου, αλλά στρέφει τον φακό του και εστιάζει στις άλλοτε λεπτεπίλεπτες διακυμάνσεις κι άλλοτε τεκτονικές δονήσεις της ανθρώπινης ψυχής, μας αφορά όλους, ανεξαρτήτως καταγωγής. Στα κείμενά του δεν ανακαλύπτουμε τον Ρώσο, αλλά αναγνωρίζουμε τον άνθρωπο. Άλλωστε, αυτό πιστοποιείται από το αμείωτο ενδιαφέρον προς το έργο του σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της οικουμένης τόσες δεκαετίες τώρα.
Β.Μ: Ποια ήταν η δική σας προσωπική επαφή με το κείμενο; Ποια συναισθήματα σας δημιούργησε αλλά και τι δυσκολίες ενδεχομένως είχε η μεταφραστική διαδικασία;
Για το ξεπέρασμα των όποιων γλωσσικών (αλλά και νοηματικών) δυσκολιών, καθοριστική ήταν η συμβολή της συν-μεταφράστριας Νανάς Κιρσανίδου, που γεννήθηκε σε εκείνα τα μέρη και έχει βιωματική σχέση με τον εν τη ευρεία εννοία “ρώσικο” κόσμο. Όσο για το συναίσθημα που με συνόδευε καθ’ όλη τη διάρκεια της μεταφραστικής διαδικασίας, θα το χαρακτήριζα – “θαυμαστική ζήλεια”.
συνέντευξη
Βαγγέλης Μπουμπάκης
Μάης 2022
Ο Πάνος Σταθόγιαννης γεννήθηκε στα Λευκάκια Ναυπλίου το 1959. Κυκλοφορούν δώδεκα βιβλία του (ποίηση και πεζό). Έχει επίσης γράψει σενάρια και στίχους τραγουδιών. Έχει μεταφράσει πάνω από 30 (Σλάβους κυρίως) ξένους συγγραφείς. Βιβλία, πεζά και ποιητικά του κείμενα έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.
