Δουλειά, τριβή και πάλη
με την Λήθη του Δημήτρη Δημητριάδη
στο θεατρικό εργαστήρι Άδειος Χώρος
Οι μονόλογοι του Δημήτρη Δημητριάδη με γενικό τίτλο Λήθη είναι ένα έργο που συνδυάζει την έντονη ψυχική ένταση με τη βαθιά φιλοσοφική και υπαρξιακή ανάλυση της ανθρώπινης κατάστασης. Δημοσιευμένο και παρουσιασμένο ως σύνολο μονολόγων, το έργο αποτυπώνει την αγωνία και την αβεβαιότητα του ανθρώπου που βρίσκεται αντιμέτωπος με τη λήθη, είτε ως συνείδηση του θανάτου, είτε ως απώλεια της μνήμης και του νοήματος. Κάθε μονόλογος είναι μια συναισθηματική και νοητική διαδρομή, ένας μοναχικός διάλογος του ανθρώπου με τον εαυτό του, τον κόσμο, και τα ερωτήματα της ύπαρξής του.
Η λήθη, δεν είναι μόνο η απώλεια μνήμης ή η φυσική διαδικασία του να ξεχνάμε, αλλά έχει μια βαθύτερη, υπαρξιακή διάσταση. Αντιπροσωπεύει τη διαρκή απομάκρυνση του ανθρώπου από το παρελθόν του, από το νόημα που πίστευε ότι είχε η ζωή του, και τελικά από την ίδια του την ταυτότητα.
Οι χαρακτήρες του Δημητριάδη μιλούν για τη λήθη σαν να είναι κάτι το απερίγραπτο, κάτι που τους καταδιώκει ή τους τυραννά. Αδυναμία να προσδιορίσουν τις ίδιες τους τις ζωές μέσα σε έναν κόσμο που συνεχώς αλλάζει, ένα σύμπαν που τους διαφεύγει. Στην προοπτική του Δημητριάδη είναι κάτι που φέρει ενοχές και φόβους, απογοητεύσεις και αγωνίες, που, αν και καθολικά ανθρώπινες, είναι συνάμα απολύτως μοναδικές και προσωπικές.
Η ανθρώπινη μοναξιά και η απομόνωση
Ένα από τα πιο ισχυρά χαρακτηριστικά των μονολόγων του Δημητριάδη είναι η απόλυτη μοναξιά που επικρατεί στους χαρακτήρες του. Κάθε μονόλογος είναι μια εσωτερική διαδρομή, μια καταγραφή της προσωπικής αγωνίας και της αίσθησης αποξένωσης από τον κόσμο και από τους άλλους ανθρώπους. Οι χαρακτήρες ζουν μέσα στη λήθη, σε έναν κόσμο που έχει χάσει το νόημά του για αυτούς, και παρόλο που οι φωνές τους γεμίζουν το σκηνικό, εντούτοις η μοναξιά τους είναι παρούσα σε κάθε λέξη και σε κάθε σιωπή.
Η μοναξιά δεν είναι μόνο η απομάκρυνση από τους άλλους, αλλά και η αίσθηση του να μην μπορείς να αναγνωρίσεις τον εαυτό σου. Αυτή η εσωτερική απομόνωση είναι αξεδιάλυτα δεμένη με τη λήθη, με την αδυναμία των χαρακτήρων να επικοινωνήσουν ή να συνδεθούν με κάτι πέρα από την προσωπική τους εμπειρία. Η αίσθηση αυτή της αποξένωσης από τον κόσμο, από τους ανθρώπους, αλλά και από την ίδια τους την ύπαρξη, διαπνέει το έργο και το καθιστά εξαιρετικά συγ-κινητικό και δραματικό.
Η γλώσσα και η φόρμα των μονολόγων
Η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο Δημητριάδης είναι πυκνή, γεμάτη εντάσεις και εικόνες που αναδύουν την αίσθηση του χάους, της εσωτερικής σύγκρουσης και του απόλυτου αδιεξόδου. Οι φράσεις είναι συχνά ελλειπτικές, αφήνοντας κενά που αναγκάζουν τον θεατή ή αναγνώστη να επεξεργαστεί και να αναζητήσει τη δική του αλήθεια ή κατανόηση. Αυτή η τεχνική, παρόλο που δημιουργεί μία αίσθηση αποσπασματικότητας και θραύσεων, ενισχύει την ένταση του έργου, καθιστώντας το πιο προσωπικό και έντονα υποκειμενικό.
Η φόρμα των μονολόγων ενισχύει την αίσθηση της ατομικής και υπαρξιακής εμπειρίας. Κάθε μονόλογος είναι αυτοτελής και ανεξάρτητος, αλλά ταυτόχρονα συνδέεται με το σύνολο της ανθρώπινης κατάστασης, την ανάγκη του ατόμου να κατανοήσει και να συμφιλιωθεί με τη λήθη που το κυριεύει. Η σκηνική παρουσίαση αυτών των μονολόγων δημιουργεί μια αίσθηση αφαιρετικότητας και διαρκούς αναζήτησης, επιτρέποντας στους χαρακτήρες να «εκθέτουν» την εσωτερική τους πάλη χωρίς να δίνουν ποτέ πλήρη λύση στα ερωτήματα που θέτουν.
Η λήθη ως καταναγκαστική κατάσταση της εποχής
Η λήθη δεν είναι μόνο υπαρξιακή, αλλά πολιτική και κοινωνική. Οι χαρακτήρες φαίνεται να βιώνουν την προσωπική τους κρίση ως αποτέλεσμα της σύγχρονης πραγματικότητας, που τους ωθεί στο να ξεχάσουν, να αρνηθούν και να αποστασιοποιηθούν από το παρελθόν τους, από την ιστορία τους, και τελικά από την ίδια την ταυτότητά τους. Αυτή η αναφορά στη λήθη ως κοινωνική κατάσταση αντικατοπτρίζει τις συνθήκες της εποχής, τις διαρκείς κρίσεις και την απογοήτευση που βιώνουν τα άτομα σε έναν κόσμο που φαίνεται να ξεχνάει τις αξίες του και τις ανθρώπινες ανάγκες.
Συμπερασματικά
Αποξένωση, αγωνία και υπαρξιακή κρίση συνοδεύουν την ανθρώπινη ύπαρξη στην εποχή μας. Ο κεντρικός θεματικός άξονας του έργου φέρνει στο προσκήνιο την εσωτερική αναταραχή του ατόμου και την αδυναμία του να προσδιορίσει τον εαυτό του και το νόημα της ύπαρξής του. Το έργο του Δημητριάδη, με την πυκνότητα της γλώσσας του και την ένταση των χαρακτήρων του, προσφέρει μια ισχυρή υπαρξιακή και ψυχολογική μελέτη του ανθρώπου που ζει μέσα σε έναν κόσμο συνεχούς αμφισβήτησης και διαρκούς αναζήτησης για απαντήσεις (ή και ερωτήσεις) που ποτέ δεν έρχονται.
Λήθη | Θεόδωρος Τερζόπουλος*
Στην Λήθη, λέει ο Τερζόπουλος: υπάρχει η μελαγχολία και η σφοδρή επιθυμία να ξεχαστούν όλα. Αυτό που μένει δεν είναι παρά η διάθεση να ξεχάσουμε και να ξεχαστούμε, μια παράδοση στον πλήρη αφανισμό. Αυτή η κρίση ταυτότητας αφορά όχι μόνο τον άνθρωπο αλλά και το έθνος γιατί το κείμενο είναι βαθιά πολιτικό. Τοποθετείται στους καιρούς των εσχάτων ημερών όταν ο χώρος και ο χρόνος έχουν αδειάσει και αυτό που μένει είναι μια συρρικνωμένη εκδοχή του σώματος, μια Χίμαιρα που και αυτή ανυπομονεί να ξεχαστεί.
Στο τοπίο κυριαρχεί ένα γενικό αίσθημα απώλειας και πτώσης όπου τα σπαράγματα μιας χαμένης ουτοπίας παραπέμπουν στην ακόμα πιο ριζοσπαστική Ου-τοπία του Χάινερ Μύλλερ δηλαδή σ’ ένα τόπο και χώρο εγκλωβισμένο στα χαλάσματα της ιστορίας και στην παγίδα της Μνήμης.
Ένας ατελείωτος χορός του μηδενισμού με το πάθος. Η αμνησία και η λήθη ήταν ποταμοί του Άδη που κατέβαιναν όσοι έφταναν στο τέλος!
Ο Δημητριάδης μας τοποθετεί στο επιτακτικό Εδώ και Τώρα και ο Τερζόπουλος εφευρίσκει για τους ηθοποιούς του Άττις ένα άχρονο Σώμα, όπου παρελθόν, παρόν και μέλλον συμφύονται σε μια απειροελάχιστη στιγμή δανεισμένη από την αιωνιότητα όπου το σώμα τελικά γίνεται φορέας όλων των φυλογενετικών αναμνήσεων εκατομμυρίων ετών.
Βαγγέλης Μπουμπάκης
Ηθοποιός
Μάρτης 2025
Βιβλιογραφία:
– Λήθη, Δημήτρης Δημητριάδης, εκδόσεις Άγρα
– Η Τελετουργία στο θέατρο του Θεόδωρου Τερζόπουλου, Freddy Decreus, μτφ. Γιάννης Σιδέρης, εκδόσεις Άγρα
