εκδόσεις Ενύπνιο
————————————-
Ο Λάκκος του Διαβόλου
του Μπαλδομέρο Λίγιο
συζήτηση με τον μεταφραστή και ποιητή Σταμάτη Πολενάκη
————————————-
Επί των ποταμών Βαβυλώνος
του Στέφεν Βίνσετ Μπενέτ
συζήτηση με τον μεταφραστή και εκδότη Στάθη Ιντζέ
Β.Μ: Προσφιλή συνήθεια των εκδόσεων Ενύπνιο είναι να μας συστήνουν συγγραφείς πρωτοεμφανιζόμενους/πρωτοεκδιδόμενους στην Ελλάδα. Ποιος είναι λοιπόν, ο Μπαλδομέρο Λίγιο;
Σταμάτης Πολενάκης: Ας πούμε λοιπόν δυο λόγια για τον Μπαλδομέρο Λίγιο. Είναι ένας συγγραφέας που θεωρείται κλασσικός στη λογοτεχνία της Χιλής. Γεννήθηκε λίγο μετά τα μέσα του 19ου αιώνα. Θεωρείται κάτι σαν ο πατέρας του κοινωνικού ρεαλισμού στη Χιλή. Ήταν γιος ανθρακωρύχου και βίωσε στην παιδική του ηλικία, από πρώτο χέρι, στο πετσί του, που λέμε, την κοινωνική αδικία και την τρομακτική ανισότητα.
Β.Μ: Πες μας λίγα λόγια για το έργο του αλλά και τη θεματολογία που επιλέγει!
Σταμάτης Πολενάκης: Πρόκειται για μια συλλογή διηγημάτων τα οποία περιγράφουν τη ζωή των ανθρακωρύχων στη Χιλή, τις ελπίδες και τις αγωνίες και τον καθημερινό τους μόχθο. Είναι ένα βιβλίο καταγγελτικό των απάνθρωπων συνθηκών κάτω από τις οποίες εξαναγκάζονταν οι άνθρωποι, για ένα ξεροκόμματο στην κυριολεξία, να δουλεύουν. Ταυτόχρονα, είναι ένα βιβλίο γεμάτο συμπόνια και αυτό του δίνει ένα μεγάλο, τραγικό βάθος. Συμπόνια όχι για τους ανθρώπους μονάχα αλλά και για τα ζώα και για όλα τα πλάσματα που υποφέρουν δίχως τέλος μέσα σ` αυτό τον αέναο κύκλο της κόλασης.
Β.Μ: Τι θα διαβάσουμε στον Λάκκο του Διαβόλου;
Σταμάτης Πολενάκης: Όπως είπα και πιο πάνω, πρόκειται για μια συλλογή διηγημάτων. Ενδεχομένως ο συγγραφέας να βίωσε από πρώτο χέρι κάποιες από τις καταστάσεις τις οποίες περιγράφει. Υπάρχουν συγκλονιστικές περιγραφές. Η κάθοδος των εργατών στα έγκατα της γης μέσα στο βαθύ σκοτάδι, ο μόχθος τους και η αγωνία καθώς φθάνει η μέρα της πληρωμής, οι πάμπτωχες οικογένειες και τα άρρωστα παιδιά, τα άλογα που γερνούν δουλεύοντας ασταμάτητα σέρνοντας τα φορτία με το μετάλλευμα και η σκληρή τους μοίρα δε διαφέρει από αυτή των ανθρώπων, όλα αυτά και άλλα πολλά, δίνονται από τον συγγραφέα ολοζώντανα και σπαρακτικά με μεγάλη ποιητική διαύγεια.
(σχ. Β.Μ.) Κατά τη γνώμη μου ένα από τα σπουδαιότερα βιβλία που εκδόθηκαν το τελευταίο διάστημα στην Ελλάδα και απεικονίζουν με τον καλύτερο τρόπο τον αγώνα για επιβίωση των απόκληρων εργατών.
Β.Μ: Πότε γράφτηκε, και πόσο σημαντικό είναι το συγκεκριμένο βιβλίο για την ανάδειξη της ζωής των καταδικασμένων σκλάβων των ορυχείων; Στη Χιλή αλλά και όχι μόνο!
Σταμάτης Πολενάκης: Το βιβλίο πρωτοεκδόθηκε στη Χιλή στις αρχές του εικοστού αιώνα. Δεν ξέρω πόσο ρόλο έπαιξε στην υπόθεση της καλυτέρευσης των συνθηκών εργασίας στα ορυχεία. Σε κάθε περίπτωση, προσωπικά αμφιβάλλω αν η λογοτεχνία έχει την ικανότητα να επιφέρει κοινωνικές αλλαγές αν και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να παίξει και αυτό τον ρόλο.
Β.Μ: Θα μπορούσε κάνεις να πει ότι είναι παρωχημένο, μιας και γράφτηκε τον περασμένο αιώνα. Αλλά νομίζω ότι δεν διαφέρουν και πολύ οι συνθήκες των εργατών σήμερα αν λάβουμε υπόψιν και τις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές που υπέστη η κοινωνία μας. Ποια η δική σου γνώμη;
Σταμάτης Πολενάκης: Δεν ξέρω αν μπορεί να χαρακτηρίσει κανείς ένα τέτοιο βιβλίο ‘’ παρωχημένο’’ Είναι αλήθεια ότι τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει και τόσο. Υπάρχει και σήμερα, αυτή τη στιγμή που μιλάμε ένας αναρίθμητος αριθμός από ανθρώπους- σκλάβους που δουλεύουν νύχτα- μέρα κάτω από απάνθρωπες συνθήκες. Υπάρχει σήμερα ένα τερατώδες πλανητικό σύστημα εκμετάλλευσης το οποίο γίνεται κάθε μέρα ολοένα και πιο αδίστακτο και καταστροφικό και τρέφεται με ανθρώπινη σάρκα. Είναι στην πραγματικότητα το ίδιο μαύρο πηγάδι που καταπίνει τους ανθρακωρύχους του βιβλίου, που περιγράφεται στο βιβλίο σαν ένα θηρίο που χορταίνει αίμα στα βάθη της φωλιάς του. Αυτό είναι σήμερα ο παγκόσμιος- πλανητικός καπιταλισμός με τη μορφή του νεοφιλελευθερισμού που πάει χέρι χέρι με την ακροδεξιά και τον φασισμό. Είναι ένα σύστημα του οποίου τις τρομακτικές καταστροφικές δυνάμεις βιώνουμε ήδη και πρέπει ν` ανατραπεί. Η ανατροπή αυτού του συστήματος, όσο δύσκολο και ουτοπικό κι αν φαντάζει σήμερα, είναι ζωτικής σημασίας για το μέλλον της ανθρωπότητας και της ζωής πάνω σ` αυτήν.
Β.Μ: Τι είναι αυτό που σε συγκίνησε στο βιβλίο ώστε να πάρεις την απόφαση να το μεταφράσεις; Υπάρχει κάποια ιστορία που σε δονεί περισσότερο;
Σταμάτης Πολενάκης: Η Χιλή για μένα είναι ένα σημείο αναφοράς. Πρόκειται για έναν τόπο που με συγκινούσε πάντοτε βαθιά. Ορισμένοι από τους αγαπημένους μου συγγραφείς, κατάγονται από τη Χιλή, χώρα μεγάλων και ανεπανάληπτων μουσικών και ποιητών. Τα τραγούδια της Χιλής, το φωτεινό παράδειγμα του Βίκτορ Χάρα, ποιητές όπως ο Νερούδα αλλά και ο σύγχρονός μας σπουδαίος Ραούλ Σουρίτα, οι αδιάκοποι αγώνες του λαού της Χιλής από τους εργατικούς αγώνες ως τους αγώνες των Μαπούτσε και η ένδοξη σύντομη ιστορία της Unidad Popular και του Σαλβαδόρ Αλιέντε. Ακόμα και σήμερα υπάρχει ολοζώντανο το φοβερό τραύμα της δικτατορίας και οι επίγονοί της όπως η σημερινή ακραία νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση της Χιλής, βρίσκονται ακόμα στην εξουσία. Μακρυγορώ αλλά η Χιλή βρίσκεται μακριά μας και ταυτόχρονα δίπλα μας. Κάθε ιστορία του βιβλίου είναι συνταρακτική. Θα διάλεγα την πρώτη ιστορία, εκείνη που μιλά για ένα γέρικο άρρωστο άλογο.
Β.Μ: Άλλος ένας πρωτοεμφανιζόμενος στα ελληνικά συγγραφέας, είναι ο Στίβεν Βίνσετ Μπενέτ, με το έργο Επί των ποταμών Βαβυλώνος του όποιου επιμελείσαι την μετάφραση. Πες μας δυο λόγια για τη ζωή και το έργο του!
Στάθης Ιντζές: Ήταν Αμερικανός συγγραφέας και ποιητής. Είναι περισσότερο γνωστός για το αφηγηματικό ποίημα, που εμπνεύστηκε από τον εμφύλιο, Το σώμα του Τζον Μπράουν (1928), για το οποίο έλαβε το βραβείο Pulitzer, και για τις σύντομες ιστορίες Ο διάβολος και ο Ντάνιελ Γουέμπστερ (1936) και Επί των ποταμών Βαβυλώνος, το οποίο είναι μία μετα-αποκαλυπτική ιστορία που γράφτηκε το 1937, πριν τις ατομικές βόμβες και πριν καν αρχίσει ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Ο αφηγητής της ιστορίας είναι ένας νεαρός άνδρας που εξερευνά τον κόσμο γύρω του. Οι άνθρωποι ζουν σε φυλές, όπως εκείνοι στο μακρινό παρελθόν. Ο κύριος χαρακτήρας βλέπει επίσης τα σημάδια της αποκάλυψης που η ανθρωπότητα θα αντιμετωπίσει στο μέλλον.
Β.Μ: Τι μας περιμένει στο μετα-αποκαλυπτικό διήγημα Επί των ποταμών Βαβυλώνος;
Στάθης Ιντζές: Αυτό που θα αποκομίσει ο αναγνώστης είναι η έξαψη που εισπράττει ένας ταξιδιώτης όσο διαρκεί το ταξίδι του. Μία σύντομη και περιεκτική ιστορία που θα τον εκπλήξει και θα τον φέρει σε επαφή με ένα κλασικό έργο της αμερικάνικης λογοτεχνίας.
Β.Μ: Ποιος, κατά τη γνώμη σου, είναι ο έντονος συμβολισμός του έργου; Τι θέλει να μας πει ο συγγραφέας;
Στάθης Ιντζές: Ο συμβολισμός του έργου είναι το δέος που νιώθει κανείς απέναντι στις μεγαλύτερες καταστροφές που προκάλεσαν οι πόλεμοι στην ανθρωπότητα.
Β.Μ: Πως ανακάλυψες το συγκεκριμένο; Αλλά και τόσα άλλα που εκδίδονται πρώτη φορά στην Ελλάδα. Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείς;
Στάθης Ιντζές: Αφιερώνω ένα σημαντικό μέρος του χρόνου μου για αναζήτηση βιβλίων που ενώ είναι σημαντικά, τουλάχιστον στη χώρα που εκδίδονται, ενώ δεν είναι γνωστά στη δική μας. Έτσι λοιπόν προέκυψε και το συγκεκριμένο βιβλίο όπως και άλλα που έχουν εκδοθεί από τις εκδόσεις Ενύπνιο. Θεωρώ χρήσιμο να αναφέρω ότι ο Αμερικανός ποιητής Λι Σλονίμσκι (Ερωτευμένος Πυθαγόρας, εκδόσεις Ενύπνιο 2019, μετάφραση Σταμάτης Πολενάκης) μου ανέφερε σε μία κουβέντα μας ότι το «Επί των ποταμών Βαβυλώνος» θεωρείται κλασικό στις ΗΠΑ.
Β.Μ: Ποια είναι τα επόμενα βήματα; Τι να περιμένουμε;
Στάθης Ιντζές: Ετοιμάζουμε μία επιλογή από το ποιητικό έργο του Αργεντίνου Εβαρίστο Καριέγκο, κάποια σύγχρονα ξένα ποιητικά βιβλία και μία άγνωστη στην Ελλάδα λατινοαμερικάνικη πεζογραφική φωνή.
συνέντευξη
Βαγγέλης Μπουμπάκης
Γενάρης 2022