Ο Τσίπερ και ο Πατέρας του
του Γιόσεφ Ροτ
εκδόσεις Printa/Ροές
συνάντηση με την μεταφράστρια
Πελαγία Τσινάρη
Β.Μ: Έχοντας πλέον μεταφράσει (ασχοληθεί) με τρία έργα του Γιόζεφ Ροτ, ποια η άποψή σας γερμανόφωνο συγγραφέα;
Π.Τ.: Ο Γιόζεφ Ροτ ήταν ένας οξυδερκής παρατηρητής της εποχής του, κάποιος που ίσως δεν χρειαζόταν την απόσταση από τα τεκταινόμενα για να τα ερμηνεύσει, να τα φιλτράρει και να τα χρησιμοποιήσει ως υλικό για τα μυθιστορήματά του. Ζώντας σε μια πολυκύμαντη ιστορική περίοδο, από τον Α΄ Π.Π. και σε όλη τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, διάγει ο ίδιος έναν ταραχώδη βίο και ενσαρκώνει τις αντιφάσεις της περιόδου εκείνης. Από τον νεαρό «Κόκκινο Ροτ» ως τον φιλομοναρχικό Ροτ τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο συγγραφέας παραμένει εντέλει πιστός στη συγγραφική του ιδιότητα: να αποτυπώνει το ιστορικό και κοινωνικό γίγνεσθαι σε κάθε χαρακτήρα και κάθε «σκηνικό αντικείμενο» των έργων του.
Β.Μ: Τι θα διαβάσουμε στο τελευταίο του βιβλίο κου κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Printa-Ροές σε δική σας μετάφραση και επίμετρο;
Π.Τ.: Το Ο Τσίπερ και ο πατέρας του είναι μια νουβέλα που ο Ροτ έγραψε σχετικά νωρίς και αποτελεί μέρος μιας, ας πούμε, τριλογίας που περιλαμβάνει το Ιώβ και το Εμβατήριο Ραντέτσκι. Στις σελίδες του και μέσα από τους πρωταγωνιστές του, ο αναγνώστης θα μεταφερθεί στις τελευταίες ημέρες της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων και στο μεταίχμιο δύο κόσμων, δύο γενεών, εκείνη του πατέρα και εκείνη του Τσίπερ, πριν και μετά τον Μεγάλο Πόλεμο.
Β.Μ: Ποιο είναι ιστορικοκοινωνικό αλλά και πολιτικό πλαίσιο που περιβάλλει το έργο (το οποίο απασχολεί το Ροτ σχεδόν στο σύνολο των έργων του);
Π.Τ.: Είναι ακριβώς το τέλος της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, το 1918, και ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Η πλοκή τοποθετείται στο α΄ τέταρτο του 20ού αιώνα στη Βιέννη και στο Βερολίνο, με τις δύο πόλεις να εκπροσωπούν τον κόσμο του χτες και εκείνον του αύριο. Η Βιέννη φέρει το άρωμα της παλιάς Αυτοκρατορίας ενώ το Βερολίνο είναι η πόλη όπου γεννιούνται τα «καινά δαιμόνια», όπως ο κινηματογράφος.
Β.Μ: Ποιο ή ποια είναι αυτά τα χαρακτηριστικά που κάνουν τον Ροτ έναν σπουδαίο συγγραφέα;
Π.Τ.: Κατά την άποψή μου, είναι αφενός το ανάγλυφο των χαρακτήρων του και αφετέρου οι περιγραφές του. Ο τρόπος που αποδίδει τους έμψυχους και άψυχους ενοίκους του μυθιστορηματικού του σύμπαντος χαρακτηρίζεται από μεγάλη ευαισθησία, όσον αφορά τον ανθρώπινο ψυχισμό, και ιδιαίτερη ευρηματικότητα, όσον αφορά την απόδοση λεπτομερειών που θα «ζωντανέψουν» έναν χώρο στα μάτια του αναγνώστη.
Β.Μ: Και μια κλισέ ερώτηση, που όμως πάντα θα ενδιαφέρει έναν «περίεργο» αναγνώστη, όπως είμαι εγώ! Τι δυσκολίες αλλά και τι προκλήσεις περιελάμβανε η μεταφραστική διαδικασία;
Π.Τ.: Στην περίπτωση του Ροτ, ο μεταφραστής έχει την τύχη να αναλαμβάνει να αποδώσει σε μια άλλη γλώσσα ένα κείμενο που ρέει αβίαστα. Δεν αιφνιδιάζεται με νοηματικά κενά ή άλματα που τον «πετάνε έξω» από τη ροή του μεταφρασμένου κειμένου. Οι όποιες προκλήσεις μπορεί να αφορούν πραγματολογικά στοιχεία ή επιμέρους επιλογές απόδοσης είναι για τον λόγο αυτό αναμενόμενες και ευπρόσδεκτες από τον μεταφραστή.
συνέντευξη
Βαγγέλης Μπουμπάκης
Οκτώβρης 2020
*Η Πελαγία Τσινάρη γεννήθηκε το 1974 στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Παντείου Πανεπιστημίου. Ζει και εργάζεται ως μεταφράστρια στην Αθήνα.
