Hoolifan
των Μάρτιν Κινγκ και Μάρτιν Νάιτ
εκδόσεις Απρόβλεπτες
συνάντηση με τον μεταφραστή
Αχιλλέα Καλαμάρα
Β.Μ: Πες μας δυο λόγια για τους συγγραφείς του βιβλίου;
Ο Μάρτιν Κινγκ είναι ένας οπαδός της Τσέλσι που μετά από χρόνια στα γήπεδα αποφάσισε να καταγράψει τις εμπειρίες του από αυτά σε δυο βιβλία, το Hoolifan και το Naughty Nineties. Ο δεύτερος συγγραφέας, ο Μάρτιν Νάιτ, είναι επαγγελματίας συγγραφέας και έχει στο ενεργητικό του πολλά βιβλία σχετικά με τον κόσμο του ποδοσφαίρου και των σπορ. Αναφέρω ενδεικτικά οτι συνεργάστηκε με τον Τζορτζ Μπεστ στη συγγραφή της αυτοβιογραφίας του τελευταίου, η οποία κυκλοφόρησε με τον τίτλο Scoring at Half Time, με τον θρύλο της Τσέλσι Πίτερ Όζγκουντ στη συγγραφή της αυτοβιογραφία του, που εκδόθηκε με τον τίτλο Ossie – The King of the Bridge, κι ένα βιβλίο για τους οπαδούς της Τσέλσι, το The Specials Ones, πέρα από το δύο βιβλία που έγραψε μαζί με τον Μάρτιν Κινγκ.
Β.Μ: Τι θα διαβάσει κανείς στο βιβλίο των Μάρτιν Νάιτ και Μάρτιν Κίνγκ;
Το Hoolifan παρακολουθεί την πορεία του αφηγητή/συγγραφέα από την παιδική του ηλικία μέχρι την ωρίμανσή του σε σχέση με τις περιπέτειες του μέσα και έξω από τα γήπεδα της Αγγλίας, πάντα ακολουθώντας την αγαπημένη του Τσέλσι, και τη σχέση της ποδοσφαιρικής κουλτούρας με άλλες υποκουλτούρες κυρίως μουσικές. Θα έλεγα ότι αυτό το τελευταίο ήταν και το στοιχείο που με τράβηξε περισσότερο στο βιβλίο αυτό. Πολλές φορές συνδέουμε τους Άγγλους οπαδούς με την εικόνα του σκίνχεντ, αλλά αγνοούμε ότι από τα γήπεδα παρέλασαν σχεδόν όλες οι μουσικές υποκουλτούρες των δεκαετιών του ’60, του ’70 και του ’80, του γκλίτερ ροκ συμπεριλαμβανομένου! Επίσης, θα έχει την ευκαιρία να διαβάσει για την καταστολή που δέχθηκε η «σκηνή» των χούλιγκαν τη δεκαετία του ’80 από την κυβέρνηση της βαρόνης Μάργκαρετ Θάτσερ και τη δύσκολη σχέση των οπαδών του ποδοσφαίρου με τις κοινότητες των Ασιατών και των Τζαμαϊκανών στην Αγγλία.
Β.Μ: Τελικά μπορούμε να ορίσουμε τον όρο Hoolifan;
Στην Αγγλία υπάρχει η διάκριση ανάμεσα στον απλό οπαδό ή scarfer (scarf είναι το κασκόλ και τους χούλιγκαν, δηλαδή τη μερίδα εκείνη των οπαδών που διεκδικούσαν να έχουν μια πιο δυναμική παρουσία στο γήπεδο, επιδιώκοντας να καταλάβουν το πέταλο (end)των αντιπάλων οπαδών και φυσικά να υπερασπιστούν το δικό τους πέταλο από τους αντιπάλους. Ο Hoolifan είναι η μίξη των δύο αυτών φιγούρων των αγγλικών γηπέδων, υποστηρικτικός στην ομάδα του και ταυτόχρονα μαχητικός υπερασπιστής των χρωμάτων της.
Β.Μ: Πες μας δυο λόγια για την εποχή που γράφεται;
Το βιβλίο αναφέρεται σε αυτήν που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε ως τη «χρυσή εποχή» του χουλιγκανισμού, δηλαδή τις δεκαετίες του ’60, του ’70 και του ’80, πριν τις κατασταλτικές επιχειρήσεις της αστυνομίας και την «έκθεση Τέιλορ» που είχε ως αποτέλεσμα τη μεταμόρφωση των αγγλικών γηπέδων, και γενικότερα του ποδοσφαίρου, μετά την «τραγωδία του Χίλσμπορο». Με δυο λόγια, όταν ακόμα μπορούσες να παρακολουθήσεις την ομάδα σου όρθιος, χωρίς οι κάμερες να ζουμάρουν πάνω σου σε κάθε σου κίνηση. Παράλληλα είναι μια εποχή έκρηξης των νεανικών υποκουλτούρων, όπως των σκίνχεντ, και της οργάνωσης των πρώτων μουσικών φεστιβάλ.
Β.Μ: Ο Μάρτιν Κίνγκ έχει επηρεαστεί, κατά τη γνώμη σου από τον Τζον Κίνγκ και το Εργοστάσιο Ποδοσφαίρου, ούτως ώστε να γράψει για τους Hoolifan;
Θα έλεγα ότι οι δύο συγγραφείς, και ειδικά ο Μάρτιν Κινγκ, έχουν επηρεαστεί περισσότερο από τα απομνημονεύματα άλλων top boys (κοινώς «μούρες») διαφορων των διάφορων firms (οπαδικών ομάδων) που έχουν καταγράψει το ρόλο που διαδραμάτισαν στα αγγλικά γήπεδα και που έχει εξελιχθεί σε ένα κανονικό λογοτεχνικό είδος, με πρώτο διδάξα τον μυθικό Κας Πέναντ από την Inter City Firm της Γουέστ Χαμ. Παρεμπιπτόντως, αυτή είναι και μια πολύ σημαντική διαφορά με το ιταλικό οπαδικό κίνημα που εμπιστεύτηκε τη μετάδοση της μνήμης σε έργα που παράγονται συλλογικά, από οπαδικές ομάδες ή τα «πέταλα» και όχι από μεμονωμένα άτομα. Τέλος,για να επιστρέψω στο Εργοστάσιο ποδοσφαίρου, νομίζω πως, πέραν του ότι αποτελεί καθαρή μυθοπλασία, μας μεταφέρει και σε ένα τελείως διαφορετικό κλίμα, πιο λονδρέζικο και πιο «χλιδάτο».
Β.Μ: Πιστεύεις αυτό που λέμε κουλτούρα του γηπέδου, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την Αγγλία και τα Βρετανικά γήπεδα ή δεν έχει να κάνει με εθνικά χαρακτηριστικά;
Σίγουρα η αγγλική γηπεδική κουλτούρα έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τους οπαδούς ολόκληρου του κόσμου. Θυμάμαι ότι τη δεκαετία του ’80 έκαναν συχνά-πυκνά την εμφάνισή τους στα ελληνικά γήπεδα αγγλικές σημαίες και λίγο-πολύ οι Άγγλοι οπαδοί θεωρούνταν το «πρότυπο» όλων, όσο περίεργο κι αν ακούγεται αυτό. Ωστόσο, νομίζω ότι σταδιακά οι οπαδοί της κάθε χώρας ανέπτυξαν τη δική τους γηπεδική κουλτούρα, όπως έκαναν οι Ιταλοί, οι λατινο-αμερικάνοι και άλλοι, με βάση τα δικά τους εθνικά χαρακτηριστικά.
Β.Μ: Διαβάζοντάς το, τι θα αποκομίσει ο αναγνώστης-οπαδός;
Πιστεύω ότι η ανάγνωση του Hoolifan σου προσφέρει μια γερή δόση Αγγλίας, και δεν αναφέρομαι μόνο στην αγγλική οπαδική κουλτούρα, αλλά και ευρύτερα στην αγγλική λαϊκή κουλτούρα, φυσικά μέσα από τα μάτια των δύο συγγραφέων. Όπως ανέφερα και προηγουμένως, υπάρχει η σύνδεση των γηπέδων με τις μουσικές υποκουλτούρες που «έπαιζαν» και σε ολόκληρο το κείμενο υπάρχουν διαρκείς αναφορές σε πρόσωπα, καταστάσεις, μέρη, τηλεοπτικές σειρές που χαρακτηρίζουν την αγγλική «ποπ» κουλτούρα. Γι’ αυτό θεωρώ ότι το Hoolifan είναι ένα βιβλίο που απευθύνεται σε ένα κοινό που ξεπερνάει το στενά οπαδικό-ποδοσφαιρόφιλο κοινό, καθώς μπορεί να διαβαστεί ευχάριστα απ’ οποιονδήποτε θα ήθελε να μάθει πως μεγάλωνε ένα παιδί στην Αγγλία στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, και όλα αυτά διανθισμένα με λίγο κυνηγητό και αρκετό κλωτσομπουνίδι.
Β.Μ: Πιστεύεις ότι τα περιστατικά βίας που διαδραματίζονται στις εξέδρες των οπαδών (ή τα ρατσιστικά φαινόμενα), εσκεμμένα προβάλλονται ούτως ώστε να μην προβληθεί ή να διαστρεβλωθεί η όλη εικόνα;
Οι συγγραφείς του βιβλίου δεν έχουν καμία πρόθεση να εξωραΐσουν την εικόνα των οπαδών κι έτσι δεν διστάζουν να συμπεριλάβουν ορισμένες αρκετά σκληρές σκηνές στο βιβλίο. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι η βία είναι κομμάτι της κουλτούρας των ανδρών της εργατικής τάξης στην Αγγλία, ή τουλάχιστον ήταν, και σκηνές σαν αυτές που υπάρχουν στον βιβλίο πολύ πιθανά να μη θεωρούνται τόσο σοκαριστικές από τους Άγγλους αναγνώστες του βιβλίου. Ας πούμε ότι για τους Άγγλους υπάρχουν στιγμές που η καταφυγή στη βία δεν είναι μόνο αποδεκτή αλλά απαραίτητη και η «υπεράσπιση» της συνοικίας που μένεις ή της ομάδας που εκπροσωπεί την πόλη ή τη γειτονιά σου είναι κάποιες από αυτές τις περιστάσεις. Για να μη μιλήσουμε καλύτερα για την υπεράσπιση της φυσικής σου ακεραιότητας ή του «ονόματός» σου.
Το ζήτημα της ρατσιστικής βίας είναι κάπως πιο σύνθετο. Πολλοί πρώην χούλιγκαν που κάποια στιγμή έγραψαν για τις εμπειρίες τους από τα γήπεδα προτιμούν να περιοριστούν στο τι συνέβαινε στο εσωτερικό του πετάλου ή της firm που ανήκαν χωρίς να αναφέρονται περισσότερο στο ζήτημα. Το γεγονός ότι πολλοί χούλιγκαν ήταν σκίνχεντ –που δυστυχώς ταυτίζονται με την Άκρα Δεξιά– έκανε τις κοινότητες των Ασιατών και των Τζαμαϊκανών να βλέπουν με καχυποψία τους –στην πλειοψηφία τους λευκούς– χούλιγκαν, ενώ, από την άλλη, ο αγγλικός σοβινισμός στοχοποιούσε αυτές τις δύο κοινότητες.
Β.Μ: Πως ήταν η εμπειρία της μετάφρασης ενός τέτοιου βιβλίου;
Αν εξαιρέσεις τις κατάρες που έριξα στους συγγραφείς, προσπαθώντας να μεταφράσω τα «δρομίσια» αγγλικά τους, ήταν γενικά μια αρκετά ευχάριστη εμπειρία, μολονότι είχα ήδη διαβάσει το βιβλίο. Πέρα από όσα έμαθα για την αγγλική οπαδική κουλτούρα –με την οποία, σαν γνήσιος ιταλόφιλος που είμαι, δεν είχα ασχοληθεί ιδιαίτερα– η μετάφραση του Hoolifan αποτέλεσε και μια καλή αφορμή για να ασχοληθώ και με την αγγλική λαϊκή κουλτούρα.
συνέντευξη
Βαγγέλης Μπουμπάκης
Δεκέμβρης 2020
