Η εποχή των τυφώνων
Παραντάις
της Φερνάντα Μελτσόρ
εκδόσεις ΔΩΜΑ
Δεν είναι να απορούμε γιατί τόσο πολλοί αναγνώστες σε τόσες πολλές χώρες και περιοχές του πλανήτη διάβασαν και αγάπησαν τα βιβλία της Φερνάντα Μελτσόρ. Ίσως γιατί τα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου γίνονται αντιληπτά με παρόμοιο τρόπο σε πολλούς τόπους, ίσως γιατί η μεγάλη της τέχνη κατορθώνει να μετατρέψει σε παγκόσμια τα γεγονότα που διαδραματίζονται σε κάποιες μικρές γωνιές της χώρας της – του Μεξικού.
Ο πόλεμος ανάμεσα στις συμμορίες των εμπόρων ναρκωτικών, η ανυπαρξία ανθρώπινων δικαιωμάτων, η βία κατά των γυναικών, η άμμετρη και ανεξέλεγκτη κρατική βία αποτελούν το φόντο στις ιστορίες της Μελτσόρ. Ζητήματα που απασχολούν το σύγχρονο κόσμο σχεδόν παντού, με λιγότερη ή περισσότερη ένταση. Στο Μεξικό όλα συμβαίνουν στον υπερθετικό βαθμό, η πραγματικότητα έχει εκτραχυνθεί. Οι άνθρωποι βασανίζονται και απειλούνται παντού και σε κάθε στιγμή. Οι νέοι φαίνεται να είναι εντελώς εκτός προσανατολισμού, αμαθείς, αφάσιοι, απέλπιδες, έρμαια του κάθε έκνομου ή ισχυρού, οι γυναίκες είναι αντικείμενα εκμετάλλευσης, απόλαυσης, «πράγματα». Δομικά στοιχεία της πραγματικότητας αποτελούν η απόλυτη φτώχεια και η απόλυτη αμορφωσιά. Το αποτέλεσμα αυτού του οδυνηρού μείγματος γεννά το αντριλίκι, τον μισογυνισμό, την παράλογη βία, ενώ δεν είναι παράδοξο -αντίθετα είναι ευεξήγητο- η ιδιότητα του θύτη και του θύματος να συμπίπτουν στο ίδιο πρόσωπο.
Ο κόσμος αυτός είναι αβίωτος. Οι χαραμάδες απ’ όπου μπορεί να περάσει το φως είναι ελάχιστες. Η Μελτσόρ σοφά επιλέγει να γράψει με ένα τρόπο που παραπέμπει σε ρεπορτάζ. Προσπαθεί να μην εμπλακεί συναισθηματικά με τους ήρωες και αποφεύγει τις αξιολογικές κρίσεις. Αποφεύγει, έτσι, τον ενοχλητικό διδακτισμό, αλλά και την εύκολη και δωρεάν ηθική εκτίμηση. Η γλώσσα στα βιβλία της πιθανόν -σε περιπτώσεις- να σοκάρει, ωστόσο η ίδια ισχυρίζεται πως χρησιμοποιεί τη γλώσσα των ηρώων της. Καθώς αυτό γίνεται κατανοητό από τον αναγνώστη, το σοκ γεννιέται από την αλήθεια που αποκαλύπτει η μυθοπλασία της Μελτσόρ. Γιατί, εδώ που τα λέμε, κάθε μεγάλη μυθοπλασία (λογοτεχνία) κατάγεται από μια μεγάλη αλήθεια.
Πάρτε μερικές βαθιές ανάσες πριν ξεκινήσετε να διαβάζετε τα βιβλία της Φερνάντα Μελτσόρ. Γιατί όσο προχωράτε στο κείμενο το οξυγόνο λιγοστεύει και κλείνοντας το βιβλίο νοιώθετε να πνίγεστε.
(Ας αυθαιρετήσουμε λιγάκι).
Το Μεξικό συνορεύει προς Βορρά με την ισχυρότερη πολιτικά, επιστημονικά, τεχνολογικά, ίσως και οικονομικά χώρα του κόσμου, την μητρόπολη της Δύσης. Την χώρα που θεωρεί όλη την ήπειρο που εκτείνεται νότια από αυτήν σαν αυτοδίκαια προνομιακή της αυλή, περιοχή απόλυτου πολιτικού ελέγχου και κατίσχυσης, περιοχή που οι πολιτικές της ηγεσίες οφείλουν να προσδιορίζονται με κύριο άξονα τον σεβασμό στις επιλογές του βόρειου γείτονα. Η ιστορία των ΗΠΑ είναι άρρηκτα συνδεμένη με την καταλήστευση των πόρων, την χειραγώγηση των τοπικών-εθνικών ελίτ, την ένοπλη επεμβατικότητα ενόψει όποιας προσπάθειας ανεξαρτησίας και αυτόνομης ανάπτυξης των λαών της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής. Φτάνει κανείς να σκέφτεται μήπως η αποαποικιοποίηση αποτελεί μια φενάκη, άλλο έναν μύθο με τον οποίο -λογικά- ασχολείται η λογοτεχνία της περιοχής.
Η μεγάλη λογοτεχνία της Λατινικής Αμερικής κατάγεται και από αυτήν την ιστορική πραγματικότητα. Από τα «Εκατό χρόνια μοναξιά», την «Γιορτή του τράγου» και άλλα εμβληματικά κείμενα η ιστορία επαναδιατυπώνεται με όλο και πιο ποικίλους τρόπους. Η Μελτσόρ με το δικό της τρόπο, βέβαια, αλλά με την ίδια λογοτεχνική ένταση και ποιότητα, μας επισημαίνει τα δεδομένα. Ο αποικισμός συνεχίζεται και σήμερα με νέους πρόσθετους τρόπους. Με τις οθόνες, με την κατανάλωση ή με την έλλειψη της. Με την μαγεία σαν μέσο ερμηνείας κάθε κοινωνικής και προσωπικής δυστυχίας. Με τις ουσίες-υποκατάστατα μιας ευτυχίας που είναι άπιαστο όνειρο.
Με την ανυπαρξία πολιτικών και θεσμών εκπαίδευσης.
Στην «Εποχή των τυφώνων» η ιστορία ξεκινά με την ανακάλυψη του πτώματος της «μάγισσας». Ενός όντος που απόκτησε χαρακτηριστικά και ρόλο από τις λαϊκές δοξασίες. Απροσδιόριστου φύλου, ούτε άντρας ξεκάθαρα, ούτε γυναίκα. Μια μάγισσα που δεν είναι, σε μια κοινωνία που δεν είναι. Στο συντομότερο και πιο μυθοπλαστικό «Παραντάις» το αμερικάνικο μεσοαστικό lifestyle ντύνει τα σεξιστικά απωθημένα, ενώ η κατάληξη δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι διαφορετική, δηλαδή μια καταδικασμένη σε γελοία αποτυχία προσπάθεια να παράξεις ευτυχία από τα σκουπίδια της σεξουαλικής αποθέωσης και των παραισθησιογόνων καταχρήσεων. Αυτή είναι η ζωή σου -ίσως και η μοίρα σου- φίλε Μεξικάνε. Αυτά, λίγα χιλιόμετρα μακριά από τις βαθύπλουτες πόλεις του Τέξας και της Καλιφόρνιας.
Δυο διαμάντια από τις εκδόσεις Δώμα σε εξαιρετική μετάφραση της Αγγελικής Βασιλάκου.
Μανώλης Παπουτσάκης
Βιβλιοπωλείο Αναλόγιο
Απρίλης 2023
