Scroll Top

Φραγκοσυκιές και Σκορπιοί: Συζήτηση με την Καλλιρρόη Τσολακίδου

vbm

Φραγκοσυκιές και Σκορπιοί
του Αμπέλ Παθ
εκδόσεις Πανοπτικόν
συνάντηση με την μεταφράστρια 
Καλλιρρόη Τσολακίδου

 

Β.Μ: Με τη μετάφραση και την  τριβή με το έργο του Abel Paz, Φραγκοσυκιές και Σκορπιοί, τι γνώμη σχημάτισες για τον άνθρωπο και συγγραφέα Abel Paz (Diego Camacho Escámez);

Το μήνυμα που δίνει ο Abel Paz μέσα από τα γραπτά του, κατά τη γνώμη μου, δεν αφήνει περιθώρια παρανόησης, τόσο της πρόθεσης όσο και της προσωπικότητάς του. Είναι ένας διαφανής, κρυστάλλινος τύπος γεμάτος πάθος και ορμή, «γεννημένος στη λιακάδα», που άρπαξε και ρούφηξε κάθε στιγμή, κατά την τόσο σημαντική ιστορική συγκυρία που του έλαχε να ζήσει. Ήταν τόσο σπουδαία και σαρωτικά τα βιώματά του που δεν μπόρεσε παρά να τα καταγράψει. Έχω την αίσθηση ότι δε θα μπορούσε, ιδιοσυγκρασιακά, να μην το κάνει, δεδομένου ότι διαβάζοντας κανείς το βιβλίο διακρίνει μια έντονη αγωνία να μεταφέρει γεγονότα και συναισθήματα με απίστευτη λεπτομέρεια, σχεδόν εμμονικά θα τολμούσα να πω, ώστε ο αναγνώστης να έχει τη μέγιστη δυνατή εικόνα της περιόδου 1921-1936.

Β.Μ: Τι τον ώθησε, κατά τη γνώμη σου, να γράψει τα βιβλία με θεματολογία τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο; (τα χρόνια πριν – κατά τη διάρκεια – τα χρόνια μετά – αλλά και μια βιογραφία του Ντουρούτι)

Κατά τη γνώμη μου, κι εδώ θα δανειστώ τα λόγια του Κώστα Δεσποινιάδη, αφού δε νομίζω ότι θα μπορούσε να διατυπωθεί καλύτερα, πέρα από την ίδια την ανάγκη καταγραφής της πρωτογενούς μαρτυρίας, και μάλιστα από τα κάτω, δεδομένου ότι δεν είχε κάποια ηγετική θέση, ο ουσιαστικός  λόγος  που τον ώθησε να καταγράψει τα βιώματά του ήταν για να καταστήσει σαφές ότι τόσο ο ίδιος όσο και οι αταλάντευτα, μέχρι το τέλος της ζωής τους, αναρχικοί σύντροφοί  του, μάχονταν για τη ζωή και όχι για τον θάνατο. Για να ξαναβρούν «την ποίηση της ζωής που ο πόλεμος είχε εξοντώσει».
Ως εκ τούτου την επανάσταση τη βίωναν ως «γιορτή», όπως υπέροχα καταγράφεται και στο τελευταίο κεφάλαιο του «Φραγκοσυκιές και σκορπιοί» και όχι ως μια πολεμοχαρή συνθήκη γεμάτη μάχες και σκοτωμούς. Στο παρακάτω απόσπασμα από μια ομιλία του στην Ελλάδα, αποτυπώνεται ξεκάθαρα η θέση του αυτή:
«Θέλετε να μιλάμε για όπλα και για μάχες, για ήρωες και για προδότες. Έτσι δείχνετε ότι δεν έχετε καταλάβει τι ήταν η επανάσταση. Η επανάσταση δεν ήταν ο πόλεμος στην Αραγονία. Υποχρεωθήκαμε να πολεμήσουμε γιατί μας χτυπούσε ο παγκόσμιος καπιταλισμός και ο φασισμός, ενώ η γαλλική εργατική τάξη έκανε διακοπές μετ’ αποδοχών. Η επανάσταση ήταν οι άντρες κι οι γυναίκες που έκαναν πραγματικότητα την ουτοπία. Ήταν οι δεκαετίες αγώνων. Αν θέλετε να πεθάνετε μπορείτε να το κάνετε οποτεδήποτε, εμένα με ενδιέφερε η ζωή. Θα μπορούσα να σας μιλήσω για τα χρόνια που πέρασα στη φυλακή, για τους συντρόφους και τις συντρόφισσες που σκοτώθηκαν. Δεν είναι ο θάνατος που με γοητεύει αλλά η ζωή, γι’ αυτό μιλάω για την επανάσταση».
Στην αφήγησή του βαραίνει ιδιαίτερα η αποτύπωση του κλίματος μέσα στο οποίο εκτυλίσσονται τα γεγονότα, ίσως περισσότερο και από τα ίδια τα γεγονότα. Η αναφορά στον έρωτα, σε συνταγές μαγειρικής, σε εικόνες της ισπανικής επαρχίας, των εργατών και της εξαθλίωσής τους, τις γυναίκες που έπλεναν τα ρούχα στο ποτάμι, σε τύπους χαρακτήρων με την αντίστοιχη επιρροή που ασκούσαν επάνω του και οποιαδήποτε πληροφορία και απόχρωση που συμπληρώνει το κοινωνικό κάδρο, με έντονα εθνογραφικά στοιχεία. Ο Abel Paz είναι σπουδαίος εθνογράφος, ιδιότητα, η οποία δεν του έχει αποδοθεί αρκούντως αν όχι καθόλου. Η μεταφορά, λοιπόν, της ατμόσφαιρας, της δυναμικής και των πραγματικών κινήτρων της επανάστασης, εκτιμώ, πως αποτελούν τη μεγάλη του επιθυμία και το πετυχαίνει.

Β.Μ: Πες μας δυο λόγια για το Φραγκοσυκιές και Σκορπιοί.

Το Φραγκοσυκιές και σκορπιοί είναι το πρώτο μέρος μια τριλογίας για τα χρόνια πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την Ισπανική  Επανάσταση. Αποτυπώνει με δαντελένια γλαφυρότητα –σε σημεία έως και με εμμονή στη λεπτομέρεια και την επανάληψη, όπως είπα και παραπάνω – την κοινωνικοπολιτική κατάσταση της Ισπανίας, μέσα από τα προσωπικά βιώματα του συγγραφέα.
Αρχικά στην Αλμερία, γενέτειρα του Abel Paz, και στη Βαρκελώνη μετέπειτα. Ο τίτλος του βιβλίου αντανακλά λιτά και χωρίς περιστροφές ότι το μόνο που έβρισκε κανείς στην Αλμερία του 20, «την πιο ταλαιπωρημένη επαρχία της Ιβηρικής» ήταν φραγκοσυκιές και σκορπιοί, εξαθλίωση δηλαδή. Πρόκειται για μια καταγραφή με χρονολογική σειρά πλήθους εικόνων Μεσογειακού Νότου, εργατών, γυναικών στα χωράφια -«οι άνθρωποι της γης χωρίς γη»- το ελάχιστο και περιορισμένο σε ποικιλία φαγητό, παραδόσεις, περιγραφές κτιρίων, συζητήσεων, συνάξεις στις αυλές, ερωτικά σκιρτήματα μεταξύ πολλών άλλων, με φανερή αγωνία να αποτυπωθούν καθαρά και όπως ακριβώς εκείνος τα βίωνε.
Κατά τα χρόνια της προεφηβείας, μεταφέρεται στη Βαρκελώνη, όπου και ζει μαζί με το θείο Διέγο, εμβληματικό πρόσωπο στη διαμόρφωση της πολιτικής του ταυτότητας και όπου έρχεται σε επαφή με τον ελευθεριακό κόσμο της συνοικίας Κλοτ, μέσα από το ορθολογικό σχολείο στο οποίο φοίτησε και το Εκλεκτικό Αθήναιο, όπου περνούσε πολλές ώρες, μεταξύ άλλων δραστηριοτήτων. Το βιβλίο τελειώνει την 19η Ιουλίου του 1936, ημέρα έναρξης της επανάστασης, με τον Abel Paz δεκαπέντε ετών και μέλος της CNT ήδη από τα δεκατέσσερά του.
Πάντα μέσα από τα προσωπικά του βιώματα, παρατηρούμε το κοινωνικο-πολιτικό κάδρο του τόπου στον οποίο βρισκόταν κάθε στιγμή, τον εργατικό αγώνα των αναρχοσυνδικαλιστών, την κοινωνική διαπαιδαγώγηση του ίδιου και των φίλων του, την αλματώδη διαμόρφωσή τους μέσα από τα γεγονότα, που με αγάπη και σεμνότητα καταγράφει, παραδεχόμενος πολλές φορές και την αδυναμία κατανόησής τους, λόγω της πολυπλοκότητάς τους.

Β.Μ: Τι θεωρείς πιο σημαντικό και τι θα κρατούσες από το βιβλίο; 

Το βιβλίο είναι μια πολύτιμη μαρτυρία ενός καθαρού, «αμετανόητου» αναρχικού, με όρεξη για ζωή κι ελευθερία. Κουβαλούσε έναν καινούριο κόσμο μέσα στην καρδιά του κι αυτό φαίνεται κάθε στιγμή μέσα στις σελίδες του. Όλα περιγράφονται με αγάπη και σεβασμό, προσφέροντας ισότιμα χώρο σε πρόσωπα και γεγονότα. Η «ελπίδα της μεγάλης μέρας» αποτυπώνεται μπλεγμένη με «σαρδέλες αλατισμένες και φασόλια», απενοχοποιημένη σεξουαλικότητα και αναρχοσυνδικαλισμό. Είναι ένα πολιτικό βιβλίο με χρώματα κι αρώματα, βαθύτατα εθνογραφικό, λυρικό σε πολλά σημεία∙ αν μια λέξη μπορεί να χωρέσει όλα τα παραπάνω, αυτή είναι το πάθος και αυτό κρατάω.

 

συνέντευξη
Βαγγέλης Μπουμπάκης
Ιούλης 2021

 

 

Καλλιρρόη Τσολακίδου (Χανιά 1981). Τελείωσε ισπανική φιλολογία στο Πανεπιστημίο Αθηνών, παράλληλα με σπουδές στο Open University και το ΕΚΕΜΕΛ. Ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό “Estudios Latinoamericanos” του Universidad de Barcelona, όπου και έζησε τρία χρόνια. Με ιδιαίτερη αγάπη στην εθνογραφία, ασχολήθηκε με τον τελετουργικό θρήνο και τη σχέση Μεξικάνων και Ελλήνων με το θάνατο. Έζησε δύο χρόνια στην Αργεντινή, όπου εργάστηκε ως μεταφράστρια και χειροτέχνης. Από το 2000 διδάσκει ισπανικά και μεταφράζει, ενώ από το 2012 συνεργάζεται με τις εκδόσεις «Πανοπτικόν» και παράλληλα είναι βοηθός του Αργεντίνου εικαστικού Cesar Vazquez.

 

 

 

 

 

Ολόκληρο το Αφιέρωμα στον Ισπανικό Εμφύλιο, στον παρακάτω σύνδεσμο:

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ