Αφορμή για την…. διαδικτυακή μας συνάντηση με την Γεωργία Ζακοπούλου στάθηκε η έκδοση του βιβλίου του Rodrigo Hasbun (Ροδρίγο Ασμπούν) Δεσμοί Στοργής από τις εκδόσεις Πατάκη, την μετάφραση του οποίου υπογράφει η ίδια!
Β.Μ: Πώς ανακαλύψατε αυτό το υπέροχο και τόσο δυνατό βιβλίο;
Δεν το ανακάλυψα εγώ, αυτό με ανακάλυψε. Όταν η Άννα Πατάκη μου πρότεινε να διαβάσω «ένα πολύ ωραίο βιβλίο ενός νέου Βολιβιανού που σου ταιριάζει τέλεια» για να δω αν θα ήθελα να το μεταφράσω, από την πρώτη σελίδα ήξερα ότι θα περνούσαμε τους επόμενους λίγους μήνες μαζί.
Χαίρομαι όμως που μου κάνετε αυτή την ερώτηση, επειδή μου δίνετε την ευκαιρία να σας εξομολογηθώ κάτι που δεν το λέω συχνά: ένας από τους λόγους που διάλεξα να γίνω μεταφράστρια είναι και επειδή πλήττω πολύ εύκολα, συχνά η πραγματικότητα μου πέφτει κάπως στενή, οπότε με τον έναν ή τον άλλον τρόπο πάντα προσπαθούσα να βρω τρόπους διαφυγής. Κι αν όταν ως παιδί οι τρόποι αυτοί ήταν τα παιχνίδια που επινοούσαμε, όταν μεγάλωσα ήταν η λογοτεχνία. Κάπως έτσι ξεκίνησε η ιδέα να βρω έναν τρόπο να συνδυάσω το τερπνόν μετά του ωφελίμου. Και κάπως έτσι αποφάσισα να ανασκουμπωθώ και να παρακολουθήσω ένα διετές πρόγραμμα λογοτεχνικής μετάφρασης, οργανωμένο από μια σπουδαία ομάδα λογοτεχνών, μεταφραστών και διανοούμενων στο Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας. Κι αφού η περιέργεια με οδηγούσε σε ολοένα πιο μακρινά μονοπάτια, σε άλλες γλώσσες, σε σκέψεις και εικόνες που με γοήτευαν και με πήγαιναν πιο πέρα, πάντα προσπαθούσα να βρω έναν τρόπο να τα μοιραστώ αυτά. Πρότεινα λοιπόν τους συγγραφείς ή τα έργα που ανακάλυπτα στους εκδότες μου, και οι προτάσεις μου άλλοτε είχαν την τύχη να προχωρήσουν και άλλοτε έπεφταν στο κενό. Κι αν σας είπα όλη αυτή την ιστορία είναι για να σας πω ότι ένα μεγάλο και πολύ σημαντικό κομμάτι της δουλειάς του μεταφραστή είναι κι αυτό. Να συστήνει την ξένη λογοτεχνία στους αναγνώστες της μητρικής του γλώσσας.
Β.Μ: Ποιος είναι ο Rodrigo Hasbun;
Ο Ροδρίγο Ασμπούν (1981) είναι ένας νέος συγγραφέας, σεναριογράφος και μουσικός από την Βολιβία, ο οποίος σήμερα ζει και εργάζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Έχει δημοσιεύσει συλλογές διηγημάτων, αφηγήματα και δύο μυθιστορήματα (οι Δεσμοί στοργής είναι το δεύτερο μυθιστόρημά του) και έχει διακριθεί ως ένας από τους πιο σημαντικούς νέους ισπανόφωνους συγγραφείς της Λατινικής Αμερικής. Το 2020 αναμένεται η έκδοση του τρίτου μυθιστορήματός του.
Β.Μ: Πώς θα χαρακτηρίζατε τη γραφή του;
Νομίζω πως το συγγραφικό του ύφος είναι απόλυτα συμβατό με την ιδιαίτερη προσέγγιση της θεματολογίας του, την αναζήτηση ή την επινόηση της συνεκτικότητας στα πιο λεπτά, ευαίσθητα, αλλά και ίσως πιο ισχυρά και αναλλοίωτα νήματα της πραγματικότητας. Οι Δεσμοί στοργής είναι ένα μικρό σε έκταση αλλά πολύ δυνατό και πολύ γοητευτικό μυθιστόρημα, όπου ο συγγραφέας, συνδυάζοντας τη βιογραφία και τα ιστορικά γεγονότα με τη μυθοπλασία, αφηγείται το εσωτερικό ταξίδι των μελών μιας ασυνήθιστης οικογένειας κατά την αναζήτηση της προσωπικής τους ταυτότητας, αλλά και τις μεταξύ τους πολύπλοκες και δύσκολες συχνά σχέσεις, με μια γραφή τηλεγραφική, στακάτη, φορτισμένη αλλά και υπαινικτική, που αφήνει την ελευθερία στον αναγνώστη να συμμετάσχει στην ανάπλαση της ιστορίας και να εμπλακεί σ’ αυτήν.
Β.Μ: Πείτε μας δυο λόγια για το βιβλίο. Τι είναι τελικά για εσάς οι Δεσμοί Στοργής;
Για να θέσω το πλαίσιο στο οποίο εκτυλίσσεται η υπόθεση του βιβλίου, αντιγράφω από το οπισθόφυλλο:
Μετά την ήττα της Γερμανίας στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Χανς Ερλτ, ο καλύτερος εικονολήπτης της Λένι Ρίφενσταλ, της φωτογράφου του Χίτλερ, θα εγκαταλείψει το Μόναχο και θα καταφύγει στη Βολιβία μαζί με τη γυναίκα του και τις τρεις κόρες τους. Εκεί, θα αφοσιωθεί στην αναζήτηση της Παϊτιτί, της χαμένης πόλης των Ίνκας που βρίσκεται κρυμμένη στην αφιλόξενη ζούγκλα του Αμαζονίου.
Η Μόνικα, η μεγαλύτερη και πιο τολμηρή κόρη, θα κληρονομήσει τον αντικομφορμιστικό χαρακτήρα του Χανς, και τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 θα αφιερωθεί στην λατινοαμερικάνικη επαναστατική δράση και, μετά την εκτέλεση του Τσε, σ’ ένα στόχο πολύ πιο ριψοκίνδυνο.
Η Μόνικα Ερλτ (αν και το όνομα Ερλτ δεν το αναφέρει ποτέ ρητά ο συγγραφέας) είναι το κεντρικό πρόσωπο του βιβλίου και μέσα από τις εναλλασσόμενες αφηγήσεις διαφορετικών προσώπων παρακολουθούμε τη ζωή της, αλλά και τη ζωή των προσφιλών της προσώπων τις δεκαετίες του ’60 και ’70 , μια πολύ ταραγμένη περίοδο στην ιστορία της Βολιβίας, αλλά και όλης της Λατινικής Αμερικής, με φόντο πάντα τους αγώνες των γκεριγιέρος και τον θάνατο του Τσε Γκεβάρα.
Ο Ροδρίγο Ασμούν, με αφορμή την πραγματική ιστορία της οικογένειας Αρλτ και κυρίως της Μόνικας καθώς και τα πραγματικά γεγονότα που συντάρασσαν τα χρόνια εκείνα την Λατινική Αμερική, έχει γράψει ένα βιβλίο που κινείται στα όρια ανάμεσα στην καθαρή μυθοπλασία και τη βιογραφία. Παρότι η ιστορία είναι εμπνευσμένη από ιστορικά πρόσωπα, ο συγγραφέας επιλέγει να διεισδύσει στον κόσμο των αισθημάτων, επιχειρεί να φανταστεί τι μπορεί να αισθάνονται και να σκέφτονται οι ήρωές του ενόσω συμβαίνουν όσα το βιβλίο αφηγείται.
Για μένα το βιβλίο είναι η ιστορία μιας εσωτερικής αναζήτησης, ένα ταξίδι στον εσωτερικό κόσμο των ηρώων του.
Β.Μ: Πόσο μας βοηθά το βιβλίο να κατανοήσουμε τις τόσο ταραγμένες δεκαετίες της Βολιβίας αλλά και γενικότερα της Λατινικής Αμερικής , μέσα από τα μάτια τόσο ετερόκλητων ηρώων;
Δεν ξέρω αν μας βοηθάει να τις κατανοήσουμε, δεν είναι εύκολο να μπεις στο πετσί ενός λαού σε μια μακρινή ιστορική περίοδο, αλλά, ίσως, απ’ όσα ακούμε αυτές τις μέρες, όχι και τόσο απομακρυσμένη. Δεδομένου όμως ότι τα πρόσωπα είναι όλα πραγματικά, το βέβαιο είναι ότι σε κάνει να θέλεις να ανατρέξεις να δεις ποια ήταν η Μόνικα Έρλτ, πώς ακριβώς πέθανε ο τσε Γκεβάρα, τι συνέβαινε στη Βολιβία αλλά και σε όλη την Λατινική Αμερική τα χρόνια εκείνα. Ίσως αυτό μας βοηθάει να καταλάβουμε ότι τα γεγονότα ή οι εικόνες που δείχνουν οι ειδήσεις δεν συμβαίνουν σε ουδέτερο χώρο και χρόνο. Υπάρχουν σύνθετες ρίζες και δυσκολοδιάβατα μονοπάτια για τη δημοκρατία σ’ εκείνα τα εδάφη.
Β.Μ: Τελικά πως μπορεί ένα βιβλίο το οποίο αναφέρεται σε τόσο σκληρά γεγονότα, να είναι τόσο τρυφερό;
Και μόνο το γεγονός ότι υπάρχουν άνθρωποι που δεν φοβούνται να υψώσουν το ανάστημά τους μπροστά στην αδικία και να δώσουν τη ζωή τους για αξίες που τους ξεπερνούν, είναι από μόνο του τρυφερό. Ας μην ξεχνάμε το τραγούδι «οι ήρωες είναι πάντα ευγενικοί…»
B.Μ: Τι νιώσατε όταν το διαβάσατε πρώτη φορά και τι ανακαλύψατε όταν τελειώσατε την μετάφρασή του;
Αυτό που νιώθεις όταν βλέπεις για πρώτη φορά κάποιον και τον ερωτεύεσαι και αυτό που ανακαλύπτεις ύστερα από καιρό έχοντας ζήσει μαζί του πολλές όμορφες, έντονες, θυμωμένες ή δύσκολες αλλά πάντως γοητευτικές και αξέχαστες στιγμές.
Β.Μ: Τι μεταφράζετε αυτή την περίοδο;
Αυτή την περίοδο έχω μόλις ολοκληρώσει τη μετάφραση του Μονάρχη των σκιών, του τελευταίου βιβλίου του Χαβιέρ Θέρκας για τις εκδόσεις Πατάκη και έπεται η μετάφραση της συλλογής διηγημάτων Κανείς δεν άναβε τα φώτα του Φελισμπέρτο Ερνάντες για τις εκδόσεις Μεταίχμιο (για την ακρίβεια πρόκειται για μια επανέκδοση της παλιάς μου μετάφρασης συμπληρωμένης με τέσσερα ακόμη διηγήματα τα οποία παλαιότερα δεν είχαμε περιλάβει).
συνέντευξη
Βαγγέλης Μπουμπάκης
Δεκέμβρης 2019
