Αφορμή για τη συνάντηση με τον Χρίστο Χαραλαμπόπουλο είναι η κυκλοφορία του βιβλίου «TOTALFOOTBALL:επανάσταση χρώματος πορτοκαλί» του David Winner (εκδόσεις ΔΙΑΥΛΟΣ).
Β.Μ: Τι θα διαβάσει κανείς στο βιβλίο του DavidWinnerTotalFootball: Επανάσταση χρώματος πορτοκαλί;
–Την εξιστόρηση της δημιουργίας αυτού που χαρακτηρίστηκε ως total football με επίκεντρο τον Αγιαξ και την εθνική Ολλανδίας αλλά και τον παραμερισμό αυτού του μοντέλου από την ποδοσφαιρική φυσιογνωμία των Ολλανδών. Το ενδιαφέρον του βιβλίου βρίσκεται στην ανάδειξη της επίδρασης που ασκεί η κοινωνική πραγματικότητα στο παιχνίδι και το γεγονός πως δίνεται λόγος και στους πρωταγωνιστές.
Β.Μ: Πως ήταν η εμπειρία της μετάφρασης ενός τέτοιου βιβλίου για σας; Αφού φαντάζομαι ο Άγιαξ, ο Κρόιφ και η εθνική Ολλανδίας καθόρισαν τα ποδοσφαιρικά σας βιώματα!
Κοιτάξτε, την απόλαυση της ανάγνωσης την είχα γευθεί πριν από πολλά χρόνια, όταν είχα διαβάσει το πρωτότυπο. Η δύναμη του κειμένου, το θέμα του βιβλίου και η «ματιά από μέσα» σε αυτό που χαρακτηρίστηκε ως η μεγαλύτερη επανάσταση στην ιστορία του παιχνιδιού (που μάλιστα αποτέλεσε οδηγό για πολλές ομάδες του σήμερα) ήταν τα στοιχεία που με έκαναν να επιδιώξω την μετάφραση του βιβλίου και στην γλώσσα μας. Προσθέστε σε αυτά ότι το βιβλίο αποτέλεσε και την ανασύνθεση των μύθων της παιδικής μου ηλικίας και ελπίζω να καταλαβαίνετε ότι η μεταφορά του στην γλώσσα μας, πέρα από τις συνήθεις δυσκολίες και προκλήσεις κάθε μετάφρασης, ήταν μία διαδικασία που είχε ανάγκη και πολλή αγάπη.
Β.Μ: Τελικά τι είναι αυτό που ονομάζουμε TotalFootball;
Μία μοναδική συνταγή επιτυχίας. Ένα μοντέλο όπου ο καθείς φέρνει την δική του συνεισφορά για να δημιουργηθεί η σύνθεση, το όλον. Και όλοι υπερασπίζονται, όχι την δική του επιμέρους προσφορά ο καθείς αλλά το σύνολο. Είναι σαν τη συμφωνική ορχήστρα. Το φλάουτο είναι εξίσου σημαντικό με το πιάνο, γιατί αν λείψει, το συμφωνικό έργο θα παραμείνει λειψό. Γι’ αυτό υποστηρίζω πως ο όρος total football πρέπει να μεταφράζεται ως «ολοκληρωμένο» και όχι «ολοκληρωτικό».
Β.Μ: Μπορούμε να πούμε ότι αν έλλειπε αυτή η….επανάσταση χρώματος πορτοκαλί ίσως δεν θα είχαμε την ευκαιρία να δούμε το ποδόσφαιρο στη σύγχρονή του μορφή;
Ξέρετε, το ποδόσφαιρο δεν αναπτύσσεται in vitro, μέσα σε ένα δοκιμαστικό σωλήνα. Ακολουθεί την κοινωνία, είναι μία κατάσταση δυναμική. Αλλάζει διαρκώς οπότε ακόμη και αν έλειπε η «πορτοκαλί επανάσταση» κάποια άλλη θα έπαιρνε την θέση της. Το παιχνίδι θα εξελισσόταν. Δεν μπορώ να γνωρίζω αν θα βλέπαμε καλύτερο ποδόσφαιρο ή όχι. Σίγουρα, όμως, θα ήταν διαφορετικό.
Β.Μ: Στην έρευνα που πραγματοποίησε ο DavidWinnerβλέπουμε ότι οι αποτυχίες των εθνικών ομάδων της Ολλανδίας να σηκώσουν το Παγκόσμιο Κύπελλο ανάγονται μέχρι και στη μεταφυσική! Ποια η δική σας γνώμη για αυτές τις αποτυχίες και τι παραπάνω συμπεράνατε μεταφράζοντας αυτό το βιβλίο;
Νομίζω πως η μεταφυσική εξήγηση είναι πιο πολύ μια χιουμοριστική ματιά του συγγραφέα πάνω στις αποτυχίες των Ολλανδών. Η Ολλανδική κοινωνία άλλαξε, όπως και τα χαρακτηριστικά των ατόμων που την αποτελούν. Και οι συνθήκες άλλαξαν, επίσης. Είναι απίθανο να συγκεντρωθούν τόσοι ταλαντούχοι άνθρωποι με κοινότητα στόχων, με ισχυρούς δεσμούς και να βρεθούν στις κατάλληλες συνθήκες για να επαναλάβουν μία επιτυχία. Φανταστείτε ότι αυτό το ποδοσφαιρικό σύστημα που ονομάζουμε total football είναι μία παρτιτούρα. Όλοι διαβάζουν τις ίδιες νότες. Παίζουν, όμως, το κομμάτι διαφορετικά. Ο σπάνιος και ταλαντούχος βιρτουόζος είναι που απογειώνει το κομμάτι με την εκτέλεσή του, όμως.
Β.Μ: Μπορεί κατά τη γνώμη σας η σημερινή φουρνιά των Ολλανδών ποδοσφαιριστών να διεκδικήσει κάποιο τρόπαιο, σε επίπεδο συλλόγων είτε εθνικών ομάδων;
Από όσο παρακολουθώ το παιχνίδι, δεν το βλέπω. Αν υφίσταται ένα ολλανδικό μοντέλο ποδοσφαιρικής ανάπτυξης σήμερα, έχει επιλέξει να εμπορεύεται ταλέντα, εξάγοντάς τα. Έτσι, προσαρμόζονται σε διαφορετικές αγωνιστικές φιλοσοφίες και δεν είναι εύκολο όταν βρεθούν στην εθνική τους ομάδα, να αποκτήσουν εκείνα τα χαρακτηριστικά της συνεργασίας και της προσαρμογής σε ένα αγωνιστικό σύστημα. Ο Άγιαξ, κυρίως που θα μπορούσε να κρατήσει αυτά τα ταλέντα, έχει κάνει διαφορετικές επιλογές οικονομικού χαρακτήρα για να μπορέσει να μείνει ανταγωνιστικός σε ένα βαθμό, σε αυτό το επίπεδο.
Β.Μ: Με το πόνημά του αυτό ο David Winner κάνει μια έρευνα σε ολόκληρη την ολλανδική κοινωνία από το 1960 έως και το 2010 και βλέπουμε πόσο άρρηκτα συνδεδεμένο είναι το ποδόσφαιρο με αυτήν. Πιστεύετε ότι αυτό τείνει να εκλείψει στις μέρες μας;
Όχι. Το ποδόσφαιρο είναι συνδεδεμένο με την κοινωνία. Σε μία κοινωνία που κυριαρχεί το δόγμα του «καταναλώνω άρα υπάρχω» το ποδόσφαιρο μεταλλάχθηκε σε προϊόν και προσφέρεται για κατανάλωση. Σαν τηλεοπτικό προϊόν, σαν προϊόν τζόγου, σαν πλατφόρμα lifestyle. Σαν διαβατήριο για την επιτυχία. Έτσι χάνονται όλα τα χαρακτηριστικά του παιχνιδιού που έχει και πιο πολύ του απελευθερωτικού ευεργετήματος της ψυχαγωγίας, λέξη σύνθετη (αγωγή + ψυχή). Παύει να είναι παιχνίδι όπου μόνος στόχος είναι η απουσία στόχου και η ευχαρίστηση. Αυτό το «χάσουμε – κερδίσουμε, εμείς θα το γλεντήσουμε» που έγραψε ο Γκαλεάνο ότι τραγουδούσαν οι πιτσιρικάδες στην Ουρουγουάη, όταν έβγαιναν στον δρόμο να παίξουν με τους φίλους τους.
Συνέντευξη
Βαγγέλης Μπουμπάκης
Φλεβάρης 2020
