Η λογοτεχνία της Λατινικής Αμερικής – της γης των μεγάλων ελπίδων και των μεγάλων ματαιώσεων – έχει την τιμητική της στην Ελλάδα. Ιδίως οι νεότερες γενιές αναγνωστών την εμπιστεύονται – ορθώς! – την παρακολουθούν και την διαδίδουν. Αυτές οι σκέψεις επανέρχονται με αφορμή την ανάγνωση του βιβλίου «Άνοιξη με μια σπασμένη γωνία» του Ουρουγουανού Μάριο Μπενεντέττι που εκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις Gutenberg σε εξαιρετική μετάφραση του Κώστα Αθανασίου.
Ο Μπενεντέττι δεν έχει την εκδοτική τύχη άλλων συγγραφέων της Λατινικής Αμερικής στη χώρα μας. Πιθανώς άδικα, αν κρίνουμε από τα λιγοστά κείμενα και ποιήματά του που έχουν εκδοθεί στην Ελλάδα ή από αυτά που κατά καιρούς έχουν αποσπασματικά δημοσιευτεί σε λογοτεχνικά περιοδικά. Ο συγγραφέας – γεννημένος το 1920 – πέθανε το 2009 στο Μοντεβιδέο αφήνοντας πίσω του μεγάλο έργο, 80 βιβλία και πολυπληθείς μεταφράσεις σε 20 γλώσσες. Ωστόσο, το συγκεκριμένο είναι το μόνο που έγραψε στο διάστημα της δεκάχρονης εξορίας του, όσο δηλαδή διαρκούσε η δικτατορία – άλλη μια αμερικάνικης έμπνευσης – στη χώρα του.
Αν δεν επρόκειτο για λογοτεχνικό κείμενο και μάλιστα υψηλού επιπέδου, θα λέγαμε πως αποτελεί ένα μανιφέστο του βιώματος του εγκλεισμού και της εξορίας. Ακολουθώντας ποικίλους εκφραστικούς δρόμους – μέχρι και την ποίηση – και χρησιμοποιώντας πολλούς αφηγητές ο Μπενεντέττι μας παρουσιάζει ένα «γλυπτό» της εξορίας. Η εξορία σε πολλές διαστάσεις. Όπως την βιώνει ο έγκλειστος για τα πρόσωπα που του λείπουν, η εξόριστη γυναίκα του, η εξόριστη κόρη του, ο εξόριστος πατέρας του, ο εξόριστος επιστήθιος φίλος του. Οι άνθρωποι, οι οικογένειες, οι σχέσεις τους, όπως τις μεταλλάσσει η εξορία, η απόσταση, η απουσία. Πώς αυτή η απουσία του αγαπημένου μεγεθύνει τον χρόνο καθιστώντας τον ανυπόφορο, πώς γκρεμίζει το τείχος των αισθημάτων, πώς διαρρηγνύει την αγάπη, πώς ματαιώνει τις ελπίδες και ακυρώνει τα όνειρα για το μέλλον. Πώς τρυπώνει σαν ιός στην καθημερινότητα, πώς αλλοιώνει τις έννοιες της αλληλεγγύης και της συντροφικότητας,
Ο Μπενεντέττι είναι δεινός αφηγητής, πότε λιτός, πότε έμφορτος συναισθήματος, ποιητικός, πάντοτε σαφής και εύστοχος, προσηλωμένος στην ουσία – στη δική του ουσία – που απροκάλυπτα διεκδικεί να γίνει και δική μας. Η «Άνοιξη με μια σπασμένη γωνία» είναι ένα σχετικά σύντομο βιβλίο. Δεν απεραντολογεί, δεν επαναλαμβάνεται, δεν ξεπέφτει σε ρητορείες, δεν εκβιάζει τη συμμετοχή μας. Ο συγγραφέας γνωρίζει πως οι ήρωες του δεν είναι υπεράνθρωποι. Η εντιμότητα τους πηγάζει από τις ιδέες τους και η μαχητικότητα τους από την επιθυμία τους για ζωή. Πράγματα που μας αφορούν. Σε ένα κόσμο που όλο και περισσότερο μας οδηγεί σε ατομικούς δρόμους, που χάνεται το κουράγιο για κάτι συλλογικό και μεγάλο. Η πορεία αυτή σε μια ζωή ματαίωσης είναι συνεχώς παρούσα στις σελίδες της «Άνοιξης…».
Η έκρηξη των τελευταίων γραμμών, ιδίως της τελευταίας φράσης (που θυμίζει κάτι από Λιόσα), εκκινεί ένα νέο βιβλίο από μόνη της!
Μανώλης Παπουτσάκης
Βιβλιοπωλείο Αναλόγιο
Σεπτέμβρης 2024
