αφιέρωμα στον Πέδρο Αντόνιο δε Αλαρκόν
βραβείο λογοτεχνικής μετάφρασης 2013
στον Κρίτωνα Ηλιόπουλο
για το βιβλίο
Το Καρφί
εκδόσεις των Συναδέλφων
Εισαγωγή του μεταφραστή:
Ο Πέδρο Αντόνιο δε Αλαρκόν γεννήθηκε στην πόλη Γουάδιξ της Γρανάδας. Σπούδασε Νομική και Θεολογία. Ως νέος είχε πολιτική δράση με τα φιλελεύθερα αντιθρησκευτικά και ανατρεπτικά ρεύματα της εποχής του. Αργότερα πέρασε στο αντίπαλο στρατόπεδο, του συντηρητισμού και του καθολικισμού. Κατατάχτηκε και πολέμησε στην Αφρική και από την εμπειρία αυτή έγραψε το Diario de un testigo de laguerra de Africa (Ημερολόγιο ενός αυτόπτη για τον πόλεμο της Αφρικής). Εκλέχτηκε βουλευτής και αργότερα ακαδημαϊκός. Το έργο του έχει πολλά στοιχεία ρεαλισμού και ρομαντισμού, ενώ στα τελευταία χρόνια της ζωής του στρέφεται σε ηθογραφικά κείμενα, όπως το διάσημο Sombrero de trespicos (Τρίκωχο καπέλο), που έγινε γνωστό από τη μουσική του Μανουέλ δε Φάγια στο ομώνυμο μπαλέτο που ανέβηκε στο Λονδίνο το 1919.
Το καρφί
Το καρφί είναι από τα πρωτοπόρα αστυνομικά διηγήματα ή διηγήματα μυστηρίου και γράφτηκε στην αρχή της καριέρας του συγγραφέα. Ο Αλαρκόν, όπως ο ίδιος λέει στον πρόλογο, βασίστηκε σε μια διάσημη δικαστική υπόθεση της εποχής. Το διήγημα δημοσιεύτηκε πρώτα σε εφημερίδα, μετά σε μια ανεξάρτητη έκδοση το 1854, μαζί με άλλα διηγήματα, και έπειτα ακόμα δύο φορές, πρώτα το 1856 και μετά το 1880, στην τελική του μορφή που περιλαμβάνει ορισμένες παραλλαγές και θεωρείται το πρώτο αστυνομικό διήγημα της ισπανικής λογοτεχνίας. Μ Μολονότι υπάρχουν απόψεις που υποστηρίζουν ότι ακόμα και ο Οιδίποδας του Σοφοκλή ή ορισμένες ιστορίες της Αγίας Γραφής και μύθων ή θρύλων είναι έργα με αστυνομική πλοκή, οι περισσότεροι μελετητές αναγνωρίζουν ως πρώτο αστυνομικό διήγημα και πρότυπο του μετέπειτα είδους το Οι φόνοι της οδού Μοργκ του Έντγκαρ Άλλαν Πόε.
Βεβαίως, υπήρξαν ανάλογα και παλιότερα, στην Κίνα λόγου χάρη, και ίσως ανακαλυφθούν και αλλού, μπορούμε όμως να δεχτούμε ως σύμβαση ότι το διήγημα του Έντγκαρ Άλλαν Πόε είναι το πρότυπο του αστυνομικού μυθιστορήματος στη Δύση. Στο αστυνομικό διήγημα υπάρχει ένα έγκλημα, ένα μυστήριο και ένας αστυνομικός ή κάποιος άλλος, επαγγελματίας ή μη, που βρίσκει τη λύση ακολουθώντας στοιχεία και χρησιμοποιώντας τη λογική. Οι κριτικοί έχουν τονίσει τις ομοιότητες του Καρφιού με τα διηγήματα του Πόε, αλλά είναι αμφίβολο αν ο Αλαρκόν είχε διαβάσει διηγήματά του ώστε να επηρεαστεί ή να τον μιμηθεί, χωρίς ωστόσο αυτό να αποκλείεται. Το έργο είναι πολύ κοντά στα ρομαντικά μυθιστορήματα της εποχής και δεν ξεφεύγει από τα καθιερωμένα στη διαμόρφωση των χαρακτήρων και των αντιφάσεών τους. Ωστόσο, εισάγει μια αμφισβήτηση κι έναν προβληματισμό στο θέμα Δικαιοσύνη και Νόμος, ενώ επίσης ενδιαφέρουσα είναι η εμπλοκή του ίδιου του ερευνητή‐δικαστή (ο μετέπειτα ντετέκτιβ των αστυνομικών) και η τοποθέτησή του μπροστά στα γεγονότα. Όπως και στον Πόε, τα πρώτα ζητούμενα δεν είναι η αληθοφάνεια και η απόλυτη τεκμηρίωση των συμβάντων, αλλά τα συναισθήματα και οι σκέψεις που προκύπτουν από το γεγονός. Επίσης, αξίζει να τονιστεί το σκωπτικό και ουδέτερο ύφος της αφήγησης, που σε ορισμένα σημεία θυμίζει δοκιμιακό ύφος ή δημοσιογραφική περιγραφή. Το καρφί γυρίστηκε επίσης σε κινηματογραφική ταινία, το 1944, στην Ισπανία από τον σκηνοθέτη Ραφαέλ Χιλ.
