Οι Ακρωτηριασμένοι
του Χέρμανν Ούνγκαρ
εκδόσεις Printa/Ροές
συνάντηση με την μεταφράστρια
Πελαγία Τσινάρη
Β.Μ: Ποιος είναι ο ‒κατά τη γνώμη μου άγνωστος στο ελληνικό κοινό‒ Χέρμανν Ούνγκαρ;
Π.Τ.: Ο Χέρμανν Ούνγκαρ είναι συγγραφέας τσεχοεβραϊκής καταγωγής που έζησε από το 1893 ως το 1929. Ο Ούνγκαρ πολέμησε και τραυματίστηκε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μια εμπειρία που τον σημάδεψε και αποτυπώνεται στο έργο του. Ήταν στον Κύκλο της Πράγας του Κάφκα, του Ερνστ Βάις και του Μαξ Μπροντ. Είναι ένας πολύ ιδιαίτερος και αμφιλεγόμενος συγγραφέας ο οποίος στον βραχύ βίο του έγραψε νουβέλες, μυθιστορήματα (δύο εκ των οποίων κυκλοφορούν στα ελληνικά, η Τάξη και οι Ακρωτηριασμένοι), διηγήματα αλλά και θεατρικά έργα.
Β.Μ: Ποια η θεματολογία των έργων του και σε ποια εποχή τα γράφει;
Π.Τ.: Γράφει μετά τον Α΄ Π.Π. Η θεματολογία του αφορά τον Μεγάλο Πόλεμο και τα τραύματα, σωματικά και ψυχικά, που άφησε. Η πρόζα του Ούνγκαρ είναι σκοτεινή, κυριαρχείται από ζοφερά συναισθήματα και μια επίμονη εξερεύνηση ακραίων ψυχικών καταστάσεων. Οι χαρακτήρες που πλάθει είναι από υλικά που βρίσκονται στα μύχια του ανθρώπινου ψυχισμού, κι ο Ούνγκαρ καταδύεται στην άβυσσο και το μυστήριο της ψυχής του ανθρώπου, γεγονός που αγγίζει τα όρια του ταμπού και δεν του συγχωρούν ούτε οι αναγνώστες ούτε οι κριτικοί της εποχής του. Η λογοτεχνία του παραμένει ακραία, σκανδαλώδης, αν μπορούμε να το πούμε έτσι, ακόμη και σήμερα.
Β.Μ: Πείτε μας δυο λόγια για τους Ακρωτηριασμένους που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ροές σε μετάφραση του Βασίλη Πατέρα.
Π.Τ.:Πρωταγωνιστής των Ακρωτηριασμένων είναι ο υπάλληλος τραπέζης Φραντς Πόλτσερ, ο οποίος, παγιδευμένος σε έναν ψυχρό εργασιακό κόσμο, έχει παραδοθεί στη μοιρολατρία και φυτοζωεί σε μια αέναα επαναλαμβανόμενη καθημερινότητα. Το μόνο που τον συγκροτεί και τον συγκρατεί στη ζωή είναι η ακούραστη επιδίωξη της τάξης και της ασφάλειας, ως προστασίας από ένα εχθρικό και απρόβλεπτο, όπως το αντιλαμβάνεται, περιβάλλον. Εκείνο που του επιτρέπει να αντέχει τον αβάσταχτο βίο είναι το προβλέψιμο της κάθε ημέρας. Ο έξω κόσμος είναι ο πιο άσπονδος εχθρός του.
Ο φόβος απέναντι σε κάθε αλλαγή τον ρίχνει στην αγκαλιά της σπιτονοικοκυράς του, της Κλάρας Πόργκες, μιας μαραμένης χήρας, η οποία ξέρει να εκμεταλλεύεται τις φοβίες του και τον εξουσιάζει πλήρως, μέχρι του σημείου της σεξουαλικής κακοποίησης.
Και τότε πυροδοτείται μια λαίλαπα από γεγονότα στα οποία εμπλέκεται ο παιδικός φίλος του Πόλτσερ, o σωματικά ακρωτηριασμένος Καρλ Φάντα, η γυναίκα του και το εργασιακό περιβάλλον του Πόλτσερ. Εκεί βρισκόμαστε μπροστά σε ένα κουβάρι από αδιέξοδα, θρησκευτικό φανατισμό, φιλαργυρία και βίαιη σεξουαλικότητα, που απειλεί να αφανίσει στο πέρασμά της όχι μόνο την τάξη αλλά και όλα τα πρόσωπα του μυθιστορήματος.
Β.Μ: Πότε εκδίδεται και γιατί «προκαλεί» τόσο (την κριτική της εποχής αλλά και τους ομότεχνούς του) η έκδοσή του;
Π.Τ.:Το βιβλίο εκδίδεται το 1923. Θεωρήθηκε «διαστροφικό» και πως αποκαλύπτει την προτίμηση του συγγραφέα για τα «μιάσματα της ψυχής», κατά τον Στέφαν Τσβάιχ, ο οποίος ομολογεί ωστόσο ότι ως ανάγνωσμα ασκεί ακαταμάχητη έλξη. Θα έλεγα ότι η «σεξουαλική κόλαση», κατά Τόμας Μαν, και ο ζόφος του μυθιστορήματος προκαλούν τις αντιδράσεις εκ μέρους των κριτικών και των ομότεχνών του.
Β.Μ: Είναι σημαντικό να γνωρίσει ο Έλληνας αναγνώστης τον Χέρμανν Ούνγκαρ και να συνδιαλλαγεί με τους «Ακρωτηριασμένους»; Θα επιλέξει εύκολα να κονταροχτυπηθεί με τέτοιου είδους κείμενα;
Π.Τ.:Ο Έλληνας όπως κάθε άλλης εθνικότητας αναγνώστης θα κάνει την επιλογή του. Σαφώς δεν είναι «εύκολο» ή «ευχάριστο» ανάγνωσμα. Είναι όμως ένα βιβλίο που προκαλεί βαθιά εντύπωση και δεν το αφήνεις από τα χέρια σου ώσπου να φτάσεις στο τέλος του. Και είναι γνήσια λογοτεχνία, μια λογοτεχνία που δεν φοβάται να αγγίξει ευαίσθητες χορδές της ανθρώπινης φύσης, μια λογοτεχνία που έχει τη δύναμη να σοκάρει ακόμα και σήμερα, έναν αιώνα μετά την πρώτη έκδοση του μυθιστορήματος. Επομένως, αξίζει να διαβαστεί και να βρει θέση στη βιβλιοθήκη των οπαδών της λογοτεχνίας.
Β.Μ: Τι προκλήσεις περιελάμβανε η τριβή σας με ένα τέτοιο έργο;
Π.Τ.:Ως προς αυτό, θα έπρεπε να ρωτήσετε τον μεταφραστή του μυθιστορήματος, Βασίλη Πατέρα, ο οποίος μάς έδωσε μια εξαιρετική απόδοση του έργου του Ούνγκαρ στη γλώσσα μας. Εγώ μόνο ως αναγνώστρια μπορώ να μιλήσω και να ξαναπώ ότι πρόκειται για μια προκλητική αναγνωστική εμπειρία που αξίζει τον κόπο.
*Η Πελαγία Τσινάρη γεννήθηκε το 1974 στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Παντείου Πανεπιστημίου. Ζει και εργάζεται ως μεταφράστρια στην Αθήνα.
συνέντευξη
Βαγγέλης Μπουμπάκης
Οκτώβρης 2020
