Άκου
του Πήτερ Μπρουκ
εκδόσεις Συρτάρι
συζήτηση με την μεταφράστρια
Χριστίνα Μαρκοπούλου
Ποιος είναι για σένα ο Peter Brook;
Ένας άνθρωπος που αφιερώθηκε με όλες του τις δυνάμεις στην αναζήτηση ενός θεάτρου με βάθος, απλότητα και νόημα- ικανού να ενώνει την Τέχνη με την Ζωή. Δοτικός και χαρισματικός, ένας πραγματικός «υπηρέτης» της επικοινωνίας και των ανθρώπινων σχέσεων.
Ποιοι είναι οι βασικοί τομείς και οι πυλώνες της δουλειάς του;
Όπως σημειώνει ο ίδιος, τον ενδιαφέρει ένα θέατρο χωρίς εξωτερικά στηρίγματα, ένας χώρος κενός, μέσα στον οποίο η παρουσία του ηθοποιού κι αυτό που μεταφέρει να ανοίγουν ένα νέο, γεμάτο δόνηση κόσμο. Έτσι, χρησιμοποίησε την συνέργεια πολλών τεχνών και πεδίων. Αναζήτησε τρόπους και εργαλεία για τη βίωση του Παρόντος και την ανάδυση της τελετουργίας.
Τι καινοτόμο ή τι διαφορετικό φέρνει στο θέατρο/στα μιούζικαλ/στην όπερα αλλά και σε ό,τι καταπιάστηκε ο Brook;
Την αντίσταση στην απονέκρωσή μας…
Ενθάρρυνε και επεδίωκε την αναζωογόνηση και τον άγνωστο δρόμο της αποκάλυψης, με συνεχή αναμέτρηση με τον φόβο και την ανάγκη αυτοεπιβεβαίωσης του ανθρώπου-φορέα της τέχνης.
Γιατί ασκούν τόσο μεγάλη επιρροή τα βιβλία του;
Στις περιπτώσεις που ασκούν μεγάλη επιρροή τα βιβλία του –γιατί θεωρώ ότι αυτό δεν είναι ο κανόνας- σημαντικό ρόλο παίζει κατά την αίσθησή μου ο βιωματικός του λόγος και το πηγαίο χιούμορ.
Τι θα διαβάσουμε στο βιβλίο Άκου (Αντανακλάσεις της μουσικής και του ήχου στη θεατρική σκηνή) που έγινε αφορμή για την συζήτησή μας; Ποια ήταν η δική σου προσωπική επαφή με το κείμενο αυτό; Ποια συναισθήματα σου δημιούργησε;
Το βιβλίο αυτό προσφέρει μια μοναδική και προσωπική ματιά στον ήχο και την τέχνη της μουσικής, όπως επίσης και μια κατάδυση στην ανεκτίμητη σιωπή.
Δεν αντιμετώπισα ποτέ αυτό το βιβλίο σαν μια μεταφραστική δουλειά και ήταν αφορμή να κάνω μια μεγάλη έρευνα. Ευαισθητοποίησε μέσα μου χορδές που δεν περίμενα και τολμώ να πω πως με έχει επηρεάσει βαθιά. Ήταν ένα ταξίδι με πλούσια συναισθήματα που έφερε και δικά μου υπαρξιακά ζητήματα στην επιφάνεια. Ευεργετήθηκα με κάθε τρόπο!
Ποια η σχέση λοιπόν του Μπρουκ με τον ήχο και πόσο κατά τη γνώμη σου τον επηρέασε η μουσική στην πορεία της δουλειάς του;
Είναι ξεκάθαρο πως αφιέρωσε ένα ολόκληρο βιβλίο για να φανερώσει την σημασία του ήχου και του ακούσματος όχι μόνο στο θέατρο, αλλά στα πάντα. Άλλωστε κι ο ίδιος ξεκίνησε τα βήματά του ως παιδί με την τέχνη της μουσικής. Πιστεύω πως δεν διαχώριζε την μουσική από το θέατρο.
Σαν άνθρωπος του χορού (αλλά και του χώρου!) έχει χρειαστεί να βάλεις στοιχεία της έρευνας του Peter Brook στην δουλειά σου; Ποια ήταν η δική σου προσωπική εμπειρία;
Δυστυχώς δεν είχα την ευκαιρία να μαθητεύσω στον ίδιο τον Μπρουκ, αλλά έχω υπάρξει τυχερή που γνώρισα πολλούς από τους συνεργάτες του, κυρίως ασιατικής προέλευσης. Ρεαλιστικά λοιπόν, όχι, δεν έχω εντάξει στοιχεία της έρευνάς του ή πρακτικές ασκήσεις στον χορό, αλλά έχει επηρεάσει τον τρόπο εργασίας μου με τις ομάδες πιο σφαιρικά. Από τις πρακτικές των παραστατικών τεχνών που έφτασαν σε μένα πιο έμμεσα, η αναβίωση των μύθων και η τέχνη του αυτοσχεδιασμού με έχουν εμπνεύσει πολύ.
Και μια μάλλον προβοκατόρικη ερώτηση! Πόσο επίκαιρο είναι σήμερα (στον χώρο του θεάτρου και όχι μόνο), να συζητάμε για τον Brook. Το ρωτώ γιατί υπάρχει η τάση να απεμπλακούμε από τις «παλαιολιθικές» τεχνικές και μεθόδους και να ανακαλύψουμε νέες! Πως θα ήταν το θέατρο σήμερα εάν δεν υπήρχαν κάποιοι άνθρωποι και ομάδες που «τόλμησαν» να δουν το θέατρο με «άλλο μάτι»;
Δεν θεωρώ καθόλου το έργο του Μπρουκ «παλαιολιθικό»!
Ο σεβασμός προς όσους είχαν την σκυτάλη πριν από εμάς είναι απαραίτητος, όπως επίσης και η χάραξη νέων δρόμων, που διανθίζει την παράδοση. Η οπτική μετατόπιση δεν ανήκει σε κάποιον ούτε σε όλους συγχρόνως… το πώς κάποιος μπορεί να ισορροπεί μέσα του τις ρίζες των δασκάλων και τα κλαδιά της προσωπικής του πορείας είναι μυστήριο και δεν υπάρχουν εγχειρίδια με βήματα προς αυτό.
Πως ήταν η εμπειρία της μετάφρασης; Αντιμετώπισες δυσκολίες στην μεταφορά του έργου στην ελληνική γλώσσα; Πως βίωσες την όλη διαδικασία;
Ευτυχώς η μητρική μου γλώσσα είναι πλούσια! Αντιμετώπισα πολλές δυσκολίες στην μετάφραση, όπως κάθε φορά. Ναι, κάποιοι ιδιωματισμοί της αγγλικής δεν υπάρχουν καν στα ελληνικά και χρειάζεται απίστευτη ευαισθησία να «ακούσεις» το αναδημιουργημένο κείμενο.
Την βίωσα με πολύ ξενύχτι…! Ένιωσα πολλούς ρόλους, πότε ερωτευμένη αναγνώστρια ή σαν να ανεβάζουμε έργο με τον Μπρουκ (!), άλλοτε φιλόλογος με μεγεθυντικό φακό που όφειλα να τον ανοίξω απύθμενα, μέχρι και συγγραφέας… Και κυρίως ατελής και άπειρη, γιατί χρειαζόταν να μπω στους λογισμούς του και στα βιώματά του για να αποδώσω το νόημα, πιο φανερό ή πιο κρυμμένο κάθε φορά.
Ευχαριστώ πολύ!
συνέντευξη
Βαγγέλης Μπουμπάκης
Μάρτης 2023
Χριστίνα Μαρκοπούλου. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1984 και σπούδασε φιλολογία και χορό, ως δύο βασικά οχήματα για την «επικοινωνία». Η αγάπη της για την Ανατολή και τις παραδόσεις της Ασίας την οδήγησε σε πολλά ταξίδια, ώστε να ανακαλύψει και να επανασυνδεθεί με την ουσία των παραστατικών τεχνών. Εξασκεί τη διττή της ιδιότητα και ερευνά την σχέση τέχνης και επιστημών. Το 2015 ίδρυσε τον χώρο Baraka~Ο Δρόμος του Χορού, που σήμερα συνεχίζει να δραστηριοποιείται στις παραστατικές τέχνες ως Αλλήλων~ Κέντρο Χορού & Μουσικής, Έρευνα-Σύμπραξη τεχνών στην περιοχή του Θησείου. Διδάσκει χορό τα τελευταία 15 χρόνια και δίνει παραστάσεις και σεμινάρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Εργάζεται ως μεταφράστρια κειμένων και χειρογράφων των τεχνών, με πρόθεση να εμπλουτιστεί η ελληνική βιβλιογραφία. Θεωρώντας την Ανατολή και τη Δύση ως αντίθετες δυνάμεις του κόσμου που ζούμε, εργάζεται χτίζοντας γέφυρες για μια ουσιαστική συνομιλία τόσο στη ζωή όσο και στην τέχνη.
